دیپلماسی تریاک

به نوشته فارن پالیسی، بشیر نورزی، یکی از دوستان نزدیک رهبر افراط‌گرایان، با شرکت‌های چینی در افغانستان که دست‌کم برنده دو قرارداد معدنی و پتروشیمی شده‌اند، تفاهم سرمایه‌گذاری مشترکی منعقد کرده که به گفته منابع معدنی و امنیتی، این قراردادها چیزی بیشتر از پروژه‌های رانتی نبوده که هیچ کاری برای توسعه کشور فقرزده انجام نمی‌دهند.
طی دهه‌ها، شرکت‌های چندمیلیارددلاری تولید و صادرات هروئین طالبان بر بازار جهانی تسلط داشته‌اند. پیش از زندانی‌شدن، نورزی پدرخوانده تجارت هروئین بود که حتی گاهی «پابلو اسکوبار افغانستان» نامیده می‌شود. (اشاره به نام پادشاه کوکائین آمریکای جنوبی)
در سپتامبر ۲۰۲۲، نورزی که یکی از معتمدین هیبت‌الله آخوندزاده، فرمانده طالبان به شمار می‌آید، طی توافقی با دولت بایدن برای آزادی مارک فریکس، غواص سابق نیروی دریایی ایالات متحده تبادل شد.
محقق جاوید نورانی، کارشناس بخش معدن افغانستان به فارن پالیسی گفت که نورزی مانند یک قهرمان به خانه بازگشت و بلافاصله کسب‌وکار قدیمش را از سر گرفت. علی‌رغم نداشتن تخصص در فعالیت‌های معدنی، او با همکاری نزدیک با آخوندزاده قراردادهای معادن طلا و همچنین اکتشاف نفت و گاز در شمال افغانستان را از آن خود کرد. نورانی او را با محمد قاسم فهیم، جنگ‌سالاری بسیار قدرتمند که معاون رئیس‌جمهور افغانستان مقایسه کرد و گفت: «نورزی مانند یکی از جنگ‌سالاران شده است».
نورانی گفت که موفقیت نورزی در تصاحب قراردادها برای شرکت خود به نام «نفت و گاز افغان-چین»، به لطف فرایند غیرشفاف مناقصه‌های افغانستان و مهم‌تر از همه، دوستی او با مقامات ارشد طالبان بود.
یک منبع آگاه گفت که نورزی با امیرخان متقی، سرپرست وزارت امور خارجه طالبان که کنترل محکمی بر قراردادهای نفتی دارد نیز روابط نزدیکی دارد. شرکت نورزی قراردادی اکتشافی برای مطالعه پتانسیل‌های هیدروکربنی در نزدیکی آمودریا، مرز رودخانه‌ای افغانستان با کشورهای ازبکستان و تاجیکستان دارد. این منبع با اشاره به طالبان گفت: «آن‌ها بسیار به نورزی مدیون هستند».
افشای حمایت آخوندزاده از گسترش تجارت دوست قدیمیش با اعلام پذیرش اعتبارنامه نماینده طالبان در پکن به عنوان سفیر افغانستان در چین همزمان شد که چین را عملاً به اولین کشوری تبدیل می‌کند که حکومت طالبان بر افغانستان را به رسمیت می‌شناسد. اسدالله بلال کریمی در ۳۰ ژانویه برای مراسم رسمی در تالار بزرگ خلق پکن به ده‌ها سفیر جدید پیوست. وانگ ونبین، سخنگوی وزارت امور خارجه چین آن را یک پروتکل دیپلماتیک عادی توصیف کرد.
اکنون به نظر می‌رسد که برنامه‌های دیرینه چین برای بهره‌برداری از منابع معدنی افغانستان مستقیماً با نیاز طالبان به پول و به رسمیت شناخته شدن دیپلماتیک که به دولتش مشروعیت جهانی می‌دهد، مرتبط است.
از زمان تسلط بر افغانستان در آگوست ۲۰۲۱، طالبان پول‌های نقد و کمک‌های بشردوستانه را به سرقت برده که قبلاً نیز توسط فارن پالیسی گزارش شده و بازرس ویژه کل بازسازی افغانستان، مرجع نظارتی دولت ایالات متحده بر این کشور نیز آن را تأیید کرده است. از زمان بازگشت طالبان به قدرت، روابط دیرینه آن‌ها با حزب کمونیست چین به قراردادهای شرکت‌های معدنی چینی که صدها میلیون دلار درآمد داشته‌اند، انجامیده است.
به نظر می‌رسد دولت چین که حدود یک میلیون مسلمان اویغور را در اردوگاه‌های کار اجباری حبس کرده است، با منش افراطی طالبان مشکلی ندارد. شورای امنیت سازمان ملل متحد بارها از روابط طالبان با القاعده و سایر سازمان‌های تروریستی ممنوعه گزارش داده است.
انگیزه چین فراتر از دسترسی به مواد معدنی استراتژیک است. افغانستان در طرح زیرساخت جهانی ابتکار کمربند و جاده پکن که از طریق آن، محصولات تولیدی چینی با گذر از آسیای مرکزی به بازارهای اروپایی صادر می‌شوند، جایگاه مهمی دارد.
پکن همچنین با دنبال‌کردن دو هدف، فناوری و تجهیزات نظارتی را با طالبان به اشتراک گذاشته است؛ طالبان می‌توانند به شکلی مؤثرتر دشمنان خود را ردیابی کرده و آژانس‌های امنیتی چین نیز می‌توانند اویغورهای عضو در گروه ضدچینی «جنبش اسلامی ترکستان شرقی» که وابسته به طالبان هستند را شناسایی کنند.
اعتقاد بر این است که آخوندزاده از حملات گروه تحریک طالبان پاکستان به اهداف غیرنظامی، پلیس و نظامی در پاکستان نیز حمایت می‌کند. تحریک طالبان پاکستان، مانند بسیاری دیگر از گروه‌های جهادی و تروریستی فراملی، تحت‌الحمایه امارت اسلامی افغانستان بوده و در عین حال، برای کنترل مناطق قبیله‌ای شمال غرب پاکستان مبارزه می‌کنند.
به قدرت رسیدن طالبان چالش‌های امنیتی زیادی بر سر راه کشورهای همسایه از جمله چین قرار داده که علی‌رغم روابط نزدیک چندین دهه‌ای با این گروه، هنوز کاملاً از افراط‌گرایی آن در امان نیست. پکن میلیاردها دلار برای طرح کمربند جاده در پاکستان تخصیص اعتبارات دیده اما مردم و تأسیساتش در افغانستان و پاکستان هدف حمله طالبان قرار گرفته‌اند.
بازگشت نورزی به کسب‌وکار مواد مخدر باعث حفظ جریان پول به خزانه یکی از ثروتمندترین کارتل‌های جهان می‌شود. به گفته یک منبع، بیشتر فعالیت‌های تجاری نورزی در کمربند خشخاش جنوبی به مرکزیت استان هلمند است؛ جایی که او زمین‌های بسیاری در اختیار داشته و تجارت خود را «مانند یک میلیاردر زاغه‌نشین بمبئی» اداره می‌کند.
نورزی که قبایل نورزی را رهبری می‌کند، با بسیاری از رهبران طالبان رابطه خویشاوندی دارد. او از اولین و بزرگ‌ترین حامیان مالی این گروه بوده است. نورزی دارای نفوذ سیاسی درون طالبان بوده و قبل از دستگیری در سال ۲۰۰۵ به دلیل قاچاق هروئین، به عنوان واسطه طالبان با ایالات متحده عمل می‌کرد.
برخی از چهره‌های دولت قبلی شک داشتند که آزادی او مشروط به این بوده که بار دیگر نقش رابط واشنگتن و طالبان را بازی کند. با این حال، حرکت او به تجارت معدن می‌تواند نشان دهد که او دیگر آدم واشنگتن نبوده و در عوض، چین را منبع مالی جدیدی می‌بیند که طالبان را در قدرت نگه خواهد داشت.
از آنجایی که آخوندزاده تولید خشخاش را ممنوع کرده، حرکت طالبان به بازار پردرآمدتر مت‌آمفتامین (شیشه) راحت‌تر شده است. شیشه محصول گیاه افدرا است که به صورت طبیعی در افغانستان می‌روید. همچنین می‌توان آن را با مواد شیمیایی ارزان‌قیمت و در دسترس تهیه کرد. به هر روشی که تولید شود، بسیار ارزان‌تر از هروئین خواهد بود و بازده آن بسیار بالاتر است. در حال حاضر، ممنوعیت تولید خشخاش منجر به افزایش چشمگیر تولید شیشه شده است. مرزبانان ایرانی در ۲ ژانویه اعلام کردند که در عملیات اخیر خود موفق شدند ۱۷۱ کیلوگرم ماده مخدر افغانی کشف و ضبط کنند.
سرمایه‌گذاری‌های تجاری جدید نورزی یادآور این بوده که از دیرباز، فساد یکی از مشخصه‌های بخش معادن افغانستان است. طی ده‌ها سال، به مردم افغانستان گفته شده که ذخایر عظیم منابع (از زغال‌سنگ، مس و آهن گرفته تا سنگ‌های قیمتی، لیتیوم، مرمر، طلا و خیلی چیزهای دیگر) آماده است تا کشورشان را به سوی رفاه سوق دهد. در عوض، جنگ ۲۰ساله و فقدان زیرساخت‌ها بازیگران بزرگ را از معادن این کشور دور نگه داشت؛ در حالی که طالبان از خشونت به عنوان پوششی برای غارت بزرگ این منابع استفاده کرد.
به نظر می‌رسد نورزی از طریق کانال‌های شبه‌رسمی که اکنون توسط طالبان کنترل می‌شود، به این سنت ادامه خواهد داد. شرکت او یک قرارداد سه‌ساله ۳۱۰ میلیون دلاری برای توسعه ذخایر طلای سامتی در استان شمالی تخار، امضا کرده است.
طبق قرارداد شرکت افغان-چین با طالبان، ۵۶ درصد از سود به دولت افغانستان تعلق دارد و برنامه‌ریزی شده که توسعه آن ظرف سه ماه آینده آغاز شود. نورانی این قرارداد را «غیرحرفه‌ای و غیرواقعی» خواند و گفت که قبل از شروع استخراج، هر شرکت معدنی به سال‌ها آزمایش، برنامه‌ریزی و آماده‌سازی نیاز دارد.
به گزارش اکوایران،نورانی گفت که در این سناریوی رانتی، معدن توسعه نمی‌یابد، هیچ سودی به دولت افغانستان نمی‌رسد، شغلی ایجاد نمی‌شود و تمام سرمایه‌گذاری‌های پیمانکاران فرعی کوچک از بین می‌رود.
همه بازنده این ماجرا هستند، به جز نورزی و همفکرانش در طالبان.