جنگ آبی منطقه‌ای در راه است

فرانسیس گالگانو، دانشیار دپارتمان جغرافیا و محیط‌زیست در دانشگاه ویلانوا در پنسیلوانیا، گفت که حکمرانی ضعیف در مناطق شدیدا آسیب‌‌‌پذیر - به‌‌‌ویژه در حوضچه‌های رودخانه‌‌‌های فرامرزی - و عمیق‌‌‌تر شدن بحران آب‌‌‌وهوایی دو نگرانی اصلی هستند. گالگانو از طریق ویدئوکنفرانس به CNBC گفت: «شما این مشکل حاکمیتی و این تاثیر فزاینده خشکی و تغییرات آب و هوایی را دارید. من فکر می‌‌‌کنم این مساله‌‌‌ای اساسی است که توانایی ما را برای [حل و فصل مناقشات آبی] به‌‌‌طور مسالمت‌‌‌آمیز و موثر بی‌‌‌ثبات می‌‌‌کند.» او افزود: «من واقعا امیدوارم که اشتباه کرده باشم. اما این موضع من است و مطمئنا به نظر می‌رسد داده‌ها این را تایید می‌کنند.»
چشم‌انداز جنگ‌‌‌های آبی بحثی طولانی‌مدت و فعال است که از مقامات بلندپایه سازمان ملل گرفته تا کارشناسان مشهور سیاست آبی نگرانی خود را در مورد خطرات درک‌شده ابراز می‌‌‌کنند. با این حال، دیگران شک و تردید بیشتری دارند. موسسه بین‌المللی آب استکهلم‌(SIWI)، یک موسسه غیرانتفاعی با تخصص در مدیریت آب، گفته است که حتی در بحبوحه افزایش احتمالی درگیری‌‌‌های اجتماعی و خشونت، «آب می‌تواند پلی برای مذاکرات صلح‌آمیز باشد تا سلاح جنگی». پایداری آب به یک چالش جهانی فزاینده فوری تبدیل شده است. تخمین زده می‌شود که نیمی از جمعیت جهان حداقل در بخشی از سال با کمبود شدید آب مواجه هستند؛ در حالی که داده‌‌‌های منتشر شده در سال گذشته توسط موسسه منابع جهانی هشدار می‌دهد که ۷۰ تریلیون دلار - یا ۳۱‌درصد از تولید ناخالص داخلی جهانی - ممکن است تا سال ۲۰۵۰ در معرض تنش آبی بالا قرار گیرد.
رقابت فزاینده برای آب در مناطقی که در حال حاضر خشک هستند، در کنار اثر ترکیبی تغییرات آب و هوایی، منجر به ایجاد سرفصل‌‌‌های مرتبط با آب در ماه‌‌‌های اخیر شده است. ساکنان پایتخت مکزیک در ماه ژانویه در اعتراض به کمبود «بی‌‌‌سابقه» چندهفته‌‌‌ای آب به خیابان‌‌‌ها آمدند؛ مقامات ایرانی در ژوئن هشدار دادند که تهران و بیش از ۸۰۰ شهر و روستا در معرض خطر فرونشست زمین هستند و موسسه رتبه‌‌‌بندی مودیز اخیرا اعلام کرد که کمبود شدید آب در هند می‌تواند به قدرت اعتباری آن آسیب برساند.
شدت بحران جهانی آب با افزایش هشداردهنده تعداد حوادث امنیتی بیشتر تاکید شده است. داده‌‌‌های استناد شده توسط Control Risks در اوایل ژوئن نشان داد که میانگین تعداد حوادث امنیتی ماهانه مربوط به آب بیش از ۲۳۰‌درصد از آغاز سال ۲۰۱۹ تا مه‌۲۰۲۴ افزایش یافته است. موسسه مشاوره ریسک جهانی گفت این حوادث شامل اعتراضات و ناآرامی‌‌‌های خشونت‌آمیز مرتبط با کمبود آب یا آلودگی است و هشدار داد که این روند در ماه‌‌‌های آینده «بسیار بعید» است که کُند شود.
تنش مصر و اتیوپی
گالگانو از دانشگاه ویلانوا ۹ حوضچه رودخانه بین‌المللی را به‌‌‌عنوان نقاط اشتعال شناسایی کرد که در آنها یا در حال حاضر درگیری در جریان است یا احتمال درگیری مسلحانه زیاد است. اینها شامل حوضچه نیل در آفریقا، حوضچه رودخانه دجله-فرات در جنوب غربی آسیا و رودخانه‌‌‌های هیرمند و هریرود در امتداد مرز افغانستان و ایران بود. در خصوص حوضه نیل، گالگانو گفت که کشورهای ساحلی - که به کشورهای واقع در کنار رودخانه اشاره دارد - تاکنون نتوانسته‌‌‌اند بر سر یک سد بسیار بحث‌‌‌برانگیز به توافق برسند و مصر به‌طور رسمی اعلام کرده است که به جنگ خواهند رفت. مصر و اتیوپی سال‌ها بر سر ساخت سد برقابی ۴ میلیارد دلاری بر سر شاخه اصلی رود نیل درگیر مناقشه‌‌‌ هستند.
مصر نگران است که سد بزرگ رنسانس اتیوپی یا GERD تاثیر مخربی بر تامین آب و آبیاری پایین‌دست این کشور داشته باشد؛ مگر اینکه اتیوپی نیازهای خود را در نظر بگیرد. همچنین این نگرانی وجود دارد که وضعیت ممکن است منجر به درگیری تمام‌عیار شود. وی تاکید کرد: «اگر [GERD] به طور قابل‌توجهی جریان آب در مصر را محدود کند، آنگاه قطعا یک نقطه اشتعال است. آنها از سال ۲۰۱۱ تلاش کرده‌‌‌اند تا به نوعی توافق ساختارمند برسند و هنوز هم نمی‌توانند این کار را انجام دهند. من این را به عنوان یک مشکل واقعی می‌بینم.»
ترکیه، سوریه و عراق
رودخانه‌‌‌های دجله-فرات، که مسیرهای تقریبا موازی در قلب خاورمیانه را طی می‌‌‌کنند، به عنوان نقطه اشتعال دیگر شناسایی شدند. گالگانو گفت که رجب طیب اردوغان، رئیس‌‌‌جمهور ترکیه به نظر می‌‌‌رسد که بیشتر در مواضع جزیره‌‌‌ای و ملی‌‌‌گرایانه‌‌‌اش در مورد برخی مسائل شناخته شده است، بنابراین آیا تصمیم می‌‌‌گیرد که واقعا آب را ببندد؟ در حالی که عراق و سوریه بسیار مرتفع و خشک هستند.
وی افزود: «شما مشکلاتی در ورود آب به هیمالیا، با چین به‌ویژه غرب چین دارید. فکر نمی‌‌‌کنم واقعا کسی وجود داشته باشد که بتواند آنها را از نظر نظامی به چالش بکشد، اما این نقطه‌‌‌ای است که ما نگران آن هستیم. رودخانه براهماپوترا و رود سند در آن منطقه بین هند، پاکستان و نپال نیز همین‌طور است. همه اینها نقطه عطف جهانی بزرگی هستند.» برنامه محیط‌زیست سازمان ملل متحد (UNEP) در ماه مارس فهرستی از هفت کاری را که کشورها و افراد می‌توانند برای مقابله با کمبود آب انجام دهند، منتشر کرد. این اقدامات شامل اقداماتی برای حفاظت و احیای فضاهای طبیعی، بهبود بهره‌وری آب، مقابله با نشت آب، بهره‌برداری نامتعارف از منابع آب مانند تصفیه و استفاده مجدد از فاضلاب و به کارگیری رویکردهای یکپارچه در تصمیم‌گیری بود.