آیا کامودیتیها وارد فاز «پیشاکرونا» شده‌اند؟ بررسی دو گزارش اخیر بانک جهانی نشان می‌دهد با وجود وضعیت نزولی کامودیتیها در ۲۰۲۴، چشم‌انداز مواد اولیه در حوزه‌های غذا و کشاورزی تا ۲۰۲۶ نزولی نخواهد بود. پیش‌بینی بانک‌جهانی از وضعیت نزولی در بازار انرژی و شرایط نسبتا باثبات در بازار مواد معدنی حکایت دارد...
بازار کامودیتیها در سال‌های اخیر دستخوش تغییرات قابل‌‌‌توجهی بوده، به‌‌‌طوری‌‌‌که کاهش قیمت‌ها در سال 2024 و پیش‌بینی افت بیشتر در سال‌های 2025 و 2026، چالش‌‌‌ها و فرصت‌‌‌های متعددی را برای صادرکنندگان و فعالان این بازارها به وجود آورده است. در حالی که برخی کالاها همچنان در سطوح قیمتی بالاتر از دوران پیش از همه‌گیری کرونا باقی‌‌‌مانده‌‌‌اند، عوامل مختلفی مانند محدودیت عرضه، تنش‌‌‌های ژئوپلیتیک، تغییرات آبوهوایی و نوسانات تقاضا، تاثیر قابل‌‌‌توجهی بر روند آتی قیمت‌ها دارند. از طرفی با توجه به این شرایط بخش صنعت نیز به‌‌‌عنوان یکی از ستون‌‌‌های اصلی رشد اقتصادی، با چالش‌‌‌های متعددی مانند افزایش هزینه‌‌‌های تولید، کاهش سرمایه‌گذاری، دسترسی محدود به مواد اولیه و کاهش تقاضای داخلی و خارجی مواجه شده است. این مشکلات، زنجیره‌‌‌ای از پیامدهای منفی را به‌‌‌دنبال دارد که موجب افت تولید، کاهش سودآوری، کاهش اشتغال و در نهایت تعمیق رکود اقتصادی می‌شود. بازارهای کامودیتیها با توجه به اینکه قیمت کامودیتیها در سال 2024 نسبت به سال 2023 کاهش 3درصدی را تجربه کرده است، پیش‌بینی‌‌‌ها برای سال 2025 حاکی از آن است که قیمت کامودیتیها در این سال حدود 6درصد و در سال 2026 تقریبا 2درصد دیگر کاهش می‌یابد. این کاهش قیمت‌ها، بهای کامودیتیها را به پایین‌‌‌ترین سطح از سال 2020 می‌‌‌رساند. با این حال، بیشتر قیمت کالاها همچنان بسیار بالاتر از سطح قبل از همه‌گیری کرونا باقی مانده‌‌‌اند که درنتیجه آن به بسیاری از فعالان اقتصادی و صادرکنندگان کامودیتیها کمک می‌کند تا همچنان به فعالیت خود ادامه دهند. قیمت فلزات پایه به استثنای سنگ‌آهن قیمت فلزات پایه (به‌استثنای سنگ‌آهن) در سال 2024 حدود 6درصد افزایش یافت که این افزایش بیشتر ناشی از آلومینیوم و مس بود که بیانگر شرایط عرضه محدود بود. در همین حال، قیمت طلا به رکوردهای تاریخی رسید که ناشی از تقاضای قوی خصوصی و رسمی بود. در مقابل قیمت سنگ‌آهن نیز به دلیل عرضه فراوان و کاهش تقاضای فولاد، حدود 10درصد کاهش یافت که از نمونه‌‌‌های بارز علت این کاهش می‌‌‌توان به کاهش تقاضای فولاد در املاک و مستغلات چین اشاره کرد. اقتصاددانان بانک‌مرکزی پیش‌بینی می‌کنند که قیمت فلزات پایه در سال‌های 2025 و 2026 متناسب با رشد ملایم موجود، ثابت بماند. از طرفی پیش‌بینی می‌شود که قیمت فلزات گرانبها نظیر طلا و نقره نیز به دلیل افزایش تنش‌‌‌های ژئوپلیتیک، همچنان در سطح بالایی بماند. ریسک‌‌‌های موجود حول قیمت فلزات اساسی نیز بیشتر شامل تحرکات سیاستی به‌خصوص سیاست‌‌‌های اتخاذشده توسط کشور چین و همچنین اختلالات معدنی خواهد بود. قیمت مواد غذایی در سال 2024 به علت افزایش عرضه، تقریبا 8درصد کاهش یافت. بیشترین کاهش شامل کاهش قیمت غلات با افت 15درصدی است که ناشی از استحکام برداشت‌‌‌ها بود.در سال 2025 با توجه به شرایط مطلوب پنج‌کشور صادرکننده کلیدی موادغذایی پیش‌بینی می‌شود که قیمت‌های موادغذایی 5درصد دیگر نیز کاهش یابد و سپس در سال 2026 تثبیت شود. ریسک‌‌‌هایی که می‌‌‌تواند موجب افزایش قیمت شود شامل رویدادهای آبوهوایی شدید است که می‌‌‌تواند تولید را مختل کند. از طرفی موادغذایی انرژی‌‌‌بر مانند ذرت، شکر، روغن سویا و روغن پالم نیز با توجه به کاهش قیمت نفت فشار کاهشی بیشتری را تجربه خواهند کرد. با وجود کاهش قیمت مواد غذایی، رویدادهایی از قبیل شوک‌‌‌های اقتصادی، ادامه جنگ روسیه و اوکراین و رویدادهای آبوهوایی، امنیت غذایی را در بسیاری از مناطق تحتتاثیر شدیدی قرار داده است و هرگونه تحولات نامطلوب بیشتر در این زمینه‌‌‌ها می‌‌‌تواند ناامنی غذایی را بدتر کند. قیمت نفت خام نفت خام برنت با کاهش 3درصدی در سال 2024 بهطور میانگین به 80دلار در هر بشکه رسید. با وجود کاهش قیمت نفت خام نسبت به سال قبل، این قیمت حدود 40درصد بالاتر از میانگین سال‌های 2015 و 2019 بود. از دلایل این کاهش می‌‌‌توان به عرضه فراوان جهانی نفت و رشد ملایم مصرف اشاره کرد که تاثیر تشدید تنش‌‌‌های ژئوپلیتیک را خنثی کرد. در سناریوی پایه، پیش‌بینی می‌شود قیمت نفت خام برنت در سال 2025 بهطور میانگین به 72دلار در هر بشکه و در سال 2026 به 71دلار در هر بشکه کاهش یابد. این کاهش قیمت به دلیل افزایش عرضه از سوی تولیدکنندگان غیر‌اوپک‌پلاس مانند برزیل، کانادا، گویان و ایالات‌متحده است. از طرفی رشد ملایم تقاضای جهانی نفت به دلیل کاهش مصرف نفت در چین و اقتصادهای پیشرفته است. یکی از ریسک‌‌‌های اساسی که ممکن است پیش‌بینی قیمت نفت را تحتتاثیر قرار دهد، لغو کاهش عرضه اوپک‌پلاس طبق جدول زمانی اعلام‌‌‌شده است. در همین حال، تداوم تقویت دلار آمریکا نیز می‌‌‌تواند تقاضای جهانی نفت و قیمت‌ها را بیشتر کاهش دهد. از سوی دیگر، تشدید طولانی‌‌‌مدت درگیری‌‌‌ها در خاورمیانه و کاهش تولید نفت شیل ایالات‌متحده می‌‌‌تواند قیمت‌ها را افزایش دهد. پیش‌بینی می‌شود قیمت گاز طبیعی ایالات‌متحده در سال‌های 2026-2025 به‌‌‌شدت افزایش یابد؛ زیرا پایانه‌‌‌های جدید گاز طبیعی مایع (LNG) ظرفیت صادرات را افزایش داده و رقابت برای تامین داخلی را بیشتر می‌کنند. پیش‌بینی می‌شود که قیمت گاز اروپا در سال 2025 به دلیل تقاضای مستحکم جهانی برای LNG و کاهش عرضه‌‌‌ها 11درصد افزایش و سپس در سال 2026 با ورود عرضه بیشتر LNG به بازار، 8درصد کاهش یابد. از جمله ریسک‌‌‌های افزایشی می‌‌‌توان به تحولات ناشی از درگیری‌‌‌ها که صادرات گاز از خاورمیانه را محدود می‌کنند و با توجه به کاهش اخیر در میزان LNG ارسال‌‌‌شده به اتحادیه اروپا نیز می‌‌‌توان به عدم‌اطمینان در مورد عرضه LNG از روسیه به اروپا اشاره کرد. در سمت دیگر، رشد تقاضا کمتر از انتظار در بازارهای در حال رشد سریع شرق آسیا و اقیانوس آرام (EAP) و آسیای جنوبی (SAR) می‌‌‌تواند موجب کاهش قیمت‌ها شود. نتیجه‌گیری به گزارش دنیای اقتصاد، در بازار کالاها، روند نزولی قیمت‌ها همچنان ادامه خواهد یافت، در حالی که فشارهای ناشی از عدم‌اطمینان‌‌‌های ژئوپلیتیک و افزایش محدودیت‌ها در صادرات منابع، می‌‌‌تواند بر پیش‌بینی‌‌‌ها اثرگذار باشد. در سال‌های پیش‌‌‌رو، بازارهای جهانی کامودیتیها همچنان تحتتاثیر عوامل متعددی نظیر رشد ملایم اقتصادی، سیاست‌‌‌های کلیدی کشورها و تحولات ژئوپلیتیک قرار خواهند گرفت. اگرچه کاهش قیمت‌ها در برخی حوزه‌‌‌ها مانند نفت خام، مواد غذایی و فلزات اساسی پیش‌بینی می‌شود، اما ریسک‌‌‌هایی مانند رویدادهای آبوهوایی، اختلالات عرضه و تشدید درگیری‌‌‌های منطقه‌‌‌ای می‌‌‌تواند روند قیمتی را تغییر دهد. این موضوع اهمیت انعطاف‌‌‌پذیری در تصمیم‌گیری‌‌‌های اقتصادی و استراتژیک را برای فعالان این بازارها بیش‌‌‌ازپیش نمایان می‌‌‌سازد.
