دو شبانه روز نفس‌گیر اعتراض در جاده بندرعباس-کهنوج

چند روزی است اعتراض کارگران بیکار شده معدن آسمینون مینوجان در کرمان در خیابان‌های شهر و مسیر‌های بین شهری آغاز شده است. آن‌ها از طریق تجمع در خیابان گرفته تا بستن جاده بندرعباس- کهنوج تلاش کرده‌اند تا توجهات را به سمت مشکلات این واحد تولیدی جلب کنند. کارگرانی که تلخ‌ترین شب عید را پشت سر گذاشتند چون دو ماه دستمزد و نیمی از عیدی خود را دریافت نکرده بودندو یک ماه آخر زمستان سال گذشته را با تعطیلی موقت معدن خانه‌نشین بودند. سال جدید نیز چندان برای کارگران خوش یمن نبود. اگرچه در اردیبهشت ماه به کار بازگشتند، اما مجدداً تعطیلی معدن و بیکار شدن بیش از هزار کارگر این کارخانه در نهایت کاسه صبرشان را لبریز کرده و آن‌ها را به خیابان‌ها کشاند. این روزها آنقدر سخت و طاقت‌فرسا بوده که از ظهر ۲۸ اردیبهشت ماه تا این لحظه را در جاده ترانزیتی بندرعباس-کهنوج سر کنند.
اعتراضات ادامه‌دار معدنچیان کرمانی
معدن کرومیت آسمینون در جنوب استان کرمان با بیش از ۱۲۰۰ کارگر طی دو دوره در ماه‌های اخیر اعلام تعطیلی کرده است. به گفته کارگران؛ اولین دوره تعطیلی در این معدن که چندی است به شرکت معادن فاریاب واگذار شده، در اسفند ماه اتفاق افتاد که به مدت یک ماه به طول انجامید. کارگران از سر بلاتکلیفی در سال جدید دست به اعتراض زدند. ۱۲۰۰ کارگر بیکار شده ۱۵ فروردین ماه از ساعت ۱۰ صبح تا ساعت ۱۸ عصر راه ترانزیتی بین‌المللی استان هرمزگان، کرمان و سیستان بلوچستان یا همان جاده بندرعباس-کهنوج را مسدود و از رفت و آمد وسایل نقلیه جلوگیری کردند. ساعات تحصن کارگران در این محور به ترافیک ۲۰ کیلومتری منجر شد. مسئولان سریعاً دست به کار شده و در همان روز فرماندار منوجان در جمع کارگران کرومیت آسمینون حاضر شده و به کارگران قول داد که طی یک هفته معدن مجدداً بازگشایی شود.
اگرچه وعده فرماندار با تقریباً دو هفته تاخیر و در چهارم اردیبهشت ماه عملی شد، اما مجدداً اعتراضات کارگری در ۲۷ اردیبهشت ماه نشان داد، هنوز آتش مشکلات کارگری در این واحد معدنی خاموش نشده است. کارگران بعد از یک روز اعتراض در خیابان‌ها نهایتاً در ۲۸ اردیبهشت ماه تصمیم گرفتند تا مجدداً با بستن جاده بندرعباس-کهنوج مسئولان استانی و اداره کار منطقه را مجبور به پاسخگویی کنند. آن‌ها تا این لحظه به تحصن خود در جاده ادامه دادند. تصاویری که از اعتراض کارگران منتشر شده، کارگرانی را نشان می‌دهد که بدون امکانات نشسته‌اند، چهره‌ها خسته است و برخی روی آسفالت برای دقایقی به خواب رفته‌اند اما همچنان پیگیر مطالباتشان هستند.
مطالبات کارگران البته فقط بازگشت به کار نیست. آنها حاضر نیستند با پیمانکاران قرارداد ببندند. خواستار اجرای طرح طبقه‌بندی مشاغل و رعایت ساعات کار مقرر در قانون کار است. همچنین پرداخت منظم حقوق، دیگر مولفه‌های مزدی و عرف کارگاه از مطالبات آنها است.
اسماعیل محمودی، نماینده کارگران می‌گوید: تنها پس از اعتراضات کارگران بالاخره معوقات مزدی کارگران تسویه شد. در عین حال یکی از مطالبات کارگران بازنگری در طرح طبقه‌بندی مشاغل است. این طرح از سال ۷۸ که اجرایی شده هنوز بازنگری نشده است. همچنین کار‌های سخت و زیان آور موضوع ماده ۵۲ قانون کار که با محوریت کاهش ساعات کار است که قانون مقرر کرده در کار‌های سخت و زیان آور ساعات کار نباید از ۳۶ ساعت درهفته تجاوز نماید درحالی که در کار‌های عادی ساعات کار ۴۴ ساعت در هفته است. یعنی در معادن ساعات کاری ۱۴۴ ساعت و غیر از آن ۱۷۶ ساعت باید باشد، اما کارفرما به صورت غیر قانونی ساعات کار در معادن را ۱۵۷ ساعت و غیر از آن ۱۹۲ ساعت اعلام کرده است. کارگران به این ترتیب مجبور هستند بیگاری کنند.
تاکنون بار‌ها فعالان کارگری نسبت به افزایش فشار‌های کارگری هشدار داده‌اند. کارفرما به محض اینکه در اثر مشکلات در بازار چند میلیاردی دچار کاهش سود می‌شود، فوراً دستمزد‌های ۴ تا ۵ میلیون تومانی و کمتر از حداقل سبد معیشت کارگران را قطع می‌کند تا در اثر فشار‌های کارگری بتواند از دولت امتیاز گرفته و کاهش سود خود را جبران کند. جالب اینجا است که کارفرما در طی این اعتراضات به برخی از اهدافش می‌رسد، اما در نهایت این کارگران هستند که در طی اعتراض با برخورد‌های قضایی و بعضاً بازداشت می‌شوند. پایان‌بندی سناریو اگرچه طی دو روز گذشته در معدن کرومیت آسمینون اتفاق نیفتاده، اما خارج از تصور نیست.
به گفته نماینده کارگران؛ مشکلات مالی کارفرما تماماً بهانه است. ما در سال گذشته ۳ کشتی ۳۰ هزار تنی صادر کردیم و در عین‌حال ۵۰ هزار تن دیگر نیز تولید داشتیم. اگر ارقام قیمت کرومیت در بازار بندرعباس و بازار جهانی به ازای هر تن را محاسبه کنید، خواهید دید که چه ارقام بالایی می‌شود. درحالیکه رقم دستمزد کارگران در هر ماه حدوداً فقط ۶ میلیارد تومان بوده است. حتی اگر مخارج دیگر را اضافه کنیم خواهیم دیدکه کارفرما سود داشته است یا ضرر. صحبت‌های کارفرما تنها بهانه‌ای برای کاهش حقوق کارگران بوده است.
به نظر می‌آید شرکت فاریاب، چندان هم با اعتراضات کارگری مشکلی ندارد و در واقع عدم پرداخت دستمزد کارگران و تعطیلی و بیکارسازی ۱۲۰۰ کارگر را دستاویزی برای گرفتن امتیاز از دولت قرار داده است. در عینحال کارفرما قصد دارد تا از طریق کاهش تعرفه گمرکی سود خود را افزایش دهد. این مسئله وقتی روشن می‌شود که سخنان مقبلی، معاون معدنی اداره کل صمت جنوب کرمان در دوره اعتراضات فروردین ماه را بازخوانی کنیم. او کمبود سیمان و اختصاص نیافتن سهمیه سیمان را علت تعطیلی شرکت معادن فاریاب اعلام کرده و افزود: علیمحمدی رئیس هیئت مدیره خواستار کاهش و یا حذف تعرفه گمرکی و نیز کاهش بهره مالکانه دولت شده که رایزنی‌هایی برای رفع مشکلات شرکت انجام گرفته است.
شرکت معدنی فاریاب این معدن کرومیت را با قرارداد اجاره به شرط تملیک در اختیار گرفته است. این دست قرارداد‌های واگذاری در معادن شرکت موظف است طبق تعهدات بهره مالکانه به دولت بپردازد.
علی‌محمدی، مدیرعامل شرکت معدن فاریاب اخیراً در مصاحبه‌ای به راه آرمان کرمان گفته است: «بهره مالکانه که وزارت صمت دریافت می‌کند از ۵ درصد به ۱۲ درصد رسیده است به عبارت دیگر در سال گذشته ۸۰۰ هزار تن تولید داشته ایم که در محموله ۳۰ هزار تنی این صنعت بابت حقوق و عوارض صادراتی بالغ بر ۴۰ میلیارد تومان می‌بایست به دولت پرداخت کنیم.»
درحالیکه به گفته کارگران؛ وقتی شرکت‌های معدنی به علت افزایش قیمت دلار و افزایش قیمت کرومیت جهانی تا مرز ۳۲۰ دلار دچار افزایش سود شده بودند، مگر به حال کارگران فرقی داشت؟
اسماعیل محمودی، نماینده کارگران معدن آسمینون کرمان تصریح می‌کند: «کارفرما کارگرانی که بر روی دستگاه‌ها کار می‌کنند، مجبور کرده به میزان ۱۰ درصد ضمانت‌نامه بانکی ارائه دهند که کاری غیرقانونی است و اصلاً تناسبی با دستمزد‌های کارگری ندارد. از آنجا که پرداخت ایاب و ذهاب کارگران عرف کارگاه بوده، کارفرما در اردیبهشت بدون رضایت کارگران آن را حذف کرده است و کارگران اغلب با موتور سیکلت در جاده‌های ترانزیتی رفت و آمد می‌کنند و چند بار هم تصادفی داشته‌ایم.»
او ادامه می‌دهد: «یکی از نگرانی‌های کارگران ورود پیمانکاران به این کارگاه است. به خوبی می‌دانیم قرارداد با پیمانکاران عملاً راهکاری برای تضییع حقوق کارگران است. کارگران پیمانکاری تبعیض زیادی تحمل می‌کنند و در عین حال ما نگران هستیم با ورود پیمانکار اخراج کارگران افزایش یابد. کارفرما تهدید کرده بود در صورتیکه با پیمانکار قرارداد نبندیم شرکت را تعطیل خواهد کرد که کارگران این مسئله را نپذیرفتند. اکنون نیز کارگران اعلام کرده‌اند که زیر بار قرارداد با پیمانکار نمی‌روند و تنها در صورت امضای قرارداد کاری با شرکت اصلی حاضر به کار هستند. کارگران با همین مطالبه از ۲۸ اردیبهشت ماه جاده بندرعباس-کهنوج را مسدود کرده‌اند.»
دولت طرف کارفرما می‌ایستد
در این کشاکش به نظر می‌آید کارفرما برخی از امتیازات خود را از دولت گرفته است. به گفته مروجی، رئیس سازمان صنعت، معدن و تجارت جنوب کرمان؛ «ارائه اطلاعات نادرست در زمینه حقوق دولتی به کارفرما یکی از دلایل تعطیلی معدن کرومیت آسمینون بوده که با صحبت‌های تلفنی با هیات مدیره این مشکل نیز برطرف شده است.» همچنین او دلیل دیگر تعطیلی معدن را کمبود مواد اولیه سیمان اعلام کرده و گفته است: «این معدن با توجه به نزدیکی به هرمزگان، سیمان مورد نیاز خود را از این استان تامین می‌کرد، اما با توجه به شرایط، این استان خروج هرگونه سیمان را ممنوع کرده لذا این موضوع سبب ایجاد مشکل برای معدن آسیمون شده است؛ که البته این کمبود‌ها رفع شده و مشکلی در این زمینه وجود ندارد.»
گویا مشکلات کارفرما رو به حل شدن است اما کارگران همچنان نتوانسته‌اند به مطالبات خود دست یابند و در طی اعتراضات چند بار نمایندگان خود را برای مذاکره با مسئولان استانی فرستاده‌اند. شغلی که نه دستمزدش مشخص باشد؛ نه بیمه‌اش و ندانی در چند روز آتی همچنان شغلی داری یا نه، کار نیست، بلکه تکرار کردن یک کابوس هر روزه است. کابوسی که کارگران نگران‌اند با آمدن پیمانکار تبدیل به رویه‌ای عادی در سال‌های آتی شود.