کارنامه تجارت در فصل بهار نشان می‌دهد، هندوانه به‌عنوان یک محصول آب‌بر در رتبه نخست صادرات محصولات کشاورزی قرار گرفته است.
کارنامه تجارت محصولات کشاورزی و غذایی در فصل اول ۱۴۰۱منتشر شد. گزارش معاونت بررسی‌های اقتصادی اتاق بازرگانی تهران با تحلیل داده‌های گمرک نشان می‌دهد که در فصل بهار حدود ۲.۲میلیون تن کالای کشاورزی به ارزش حدود ۱.۱میلیارد دلار صادر و در مقابل ۵.۵میلیون تن از این اقلام به ارزش تقریبا ۳.۵میلیارد دلار وارد شده است. بر این اساس، حجم تجارت در این بخش حدود ۷.۷میلیون تن کالا به ارزش بالغ بر ۴.۶میلیارد دلار است. مقایسه داده‌های فوق با مدت مشابه سال ۱۴۰۰، نشان می‌دهد که ارزش صادرات این محصولات ۱۳درصد کاهش و ارزش واردات آنها ۳درصد افزایش یافته است. تراز تجاری این محصولات نیز طی بازه مورد بررسی، منفی ۲.۵میلیارد دلار بوده که در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته حدود ۲۳۹میلیون دلار تضعیف شده است. سهم صادرات و واردات این محصولات از کل صادرات و واردات کالایی طی مدت مذکور به ترتیب ۸.۳درصد و ۲۹درصد بوده است. مهمترین کالای صادراتی و وارداتی نیز در سه ماهه نخست ۱۴۰۱به ترتیب هندوانه تازه و ذرت دامی بوده است که تقریبا ۱۲درصد از ارزش صادرات و حدود ۱۸درصد از ارزش واردات محصولات کشاورزی و غذایی را به خود اختصاص داده اند. هندوانه در حالی بار دیگر در رتبه نخست کالای صادراتی در بخش کشاورزی قرار گرفته که به اعتقاد کارشناسان تا زمانیکه مصوبه الگوی کشت بدرستی اجرا نشود تا آماری دقیق از تولید، مصرف و صادرات داشته باشیم، کشت بی‌رویه محصولات آب‌بر انجام خواهد شد. کارشناسان حوزه کشاورزی تاکید دارند با توجه به جنگ اوکراین و افزایش قیمت جهانی غلات، نیاز است که کشاورزان به جای اختصاص هکتارها زمین به کشت هندوانه، محصولات استراتژیک بکارند. به‌رغم آنکه برخی کشورها همچون ترکیه با هدف حفظ منابع آبی، میزان کشت هندوانه را کاهش دادند، اما بر اساس یک برآورد آماری روزانه بیش از ۷۰۰کانتینر هندوانه از ایران به ترکیه صادر می‌شود که به دلیل مصرف بالای آب این محصول، کشت محصولات استراتژیک باید جایگزین کشت این محصول آب بر شود. میانگین قیمت کالاهای صادراتی و وارداتی بر اساس داده‌های گمرک، میانگین قیمت صادرات و واردات محصولات کشاورزی و غذایی در بهار ۱۴۰۱به ترتیب ۴۹۷و ۶۳۸دلار به ازای هر تن بوده است. در واقع، قیمت کالاهایی که به کشور وارد شده، به طور میانگین، حدود ۲۸درصد بیشتر از کالاهایی بوده که از کشور صادر شده است. مقایسه میانگین قیمت کالاهای صادراتی و وارداتی محصولات کشاورزی و غذایی طی سه ماهه نخست سال ۱۴۰۱با آمارهای متناظر در سه ماهه نخست سال ۱۴۰۰، نشان می‌دهد متوسط قیمت صادراتی و وارداتی به ترتیب کاهش ۱۱دلار به ازای هر تن و افزایش ۹۹دلار به ازای هر تن را تجربه کرده است. مقاصد صادراتی ایران در میان مقاصد عمده صادراتی محصولات کشاورزی و غذایی طی فصل نخست ۱۴۰۱عراق با سهم ارزشی حدود ۳۸درصدی بیشترین سهم را به خود اختصاص داده است و پس از آن کشورهای امارات متحده عربی و افغانستان به ترتیب با سهم‌های حدود ۱۲درصدی و ۸درصدی قرار گرفته‌اند. در مقایسه با بهار ۱۴۰۰، سهم برخی کشورها با افزایش و برخی با کاهش همراه بوده است. عراق بیشترین افزایش سهم (۵.۴درصد) را به خود اختصاص داده است؛ افغانستان نیز با کاهش ۲.۸درصدی بیشترین کاهش در سهم از ارزش صادرات محصولات کشاورزی و غذایی را داشته است. پنج کشور عراق، امارات متحده عربی، افغانستان، پاکستان و روسیه عمده‌ترین مقاصد صادرات کالاهای کشاورزی طی فصل نخست ۱۴۰۱بوده‌اند که نزدیک به ۷۲درصد از ارزش کل صادرات این اقلام، در مدت مذکور را به خود اختصاص داده‌اند. ارزش صادرات محصولات کشاورزی و غذایی به عراق حدود یک میلیون تن و به ارزش ۴۱۲میلیون دلار بوده که از لحاظ ارزشی با افزایش ۳.۵درصدی همراه شده است. در میان پنج مقدصد عمده صادرات محصولات کشاورزی و غذایی، ارزش صادرات به کشورهای پاکستان، امارات متحده عربی و عراق به ترتیب با افزایش ۱۹درصدی، ۷.۲درصدی و ۳.۵درصدی همراه بوده؛ در مقابل صادرات به کشورهای افغانستان و روسیه به ترتیب حدود ۳۳درصد و ۲۳درصد کاهش یافته است. مطابق آمارهای گمرک، در میان اقلام کشاورزی صادراتی ایران، ارزش صادرات هندوانه تازه حدود ۱۳۳میلیون دلار بوده که با سهم ۱۲.۳درصدی بیشترین سهم از کل ارزش صادرات اقلام کشاورزی و غذایی کشور را طی فصل نخست ۱۴۰۱به خود اختصاص داده است. متوسط قیمت هندوانه تازه نیز در مدت مذکور، حدود ۲۲۲دلار به ازای هر تن است. پس از این محصول، صادرات گوجه فرنگی زراعی و شیر خشک صنعتی به ترتیب با سهم حدود ۷درصدی و ۵درصدی و به ارزش ۷۵.۴میلیون دلار و ۵۴.۶میلیون دلار قرار داشته اند. متوسط قیمت صادراتی این دو محصول در سه ماهه نخست ۱۴۰۱نیز به ترتیب ۴۴۸دلار به ازای هر تن و ۲۵۵۴دلار به ازای هر تن بوده است. در میان کلیه محصولات کشاورزی و غذایی صادر شده طی فصل نخست ۱۴۰۱، تمشک، توتک سیاه، توتک تمشکی و انگور فرنگی سیاه سفید، بیشترین افزایش را از لحاظ ارزشی در مقایسه با سایر اقلام این گروه نسبت به بهار ۱۴۰۰تجربه کرده است. میانگین قیمت این کالا نیز طی مدت مذکور ۲۱۴۰دلار به ازای هر تن بوده که در مقایسه با فصل نخست ۱۴۰۰حدود ۶۸درصد کاهش یافته است. پس از این محصول پوست و اجزای پرندگان و کتیرا در رده‌های بعدی قرار دارند که به ترتیب در مقایسه با بهار سال گذشته بیشترین رشد را تجربه کرده‌اند. کالایی که بیشترین کاهش را از لحاظ ارزشی طی بهار امسال نسبت به سال گذشته تجربه کرده‌اند، آب آناناس تلغیظ شده است. مبادی عمده وارداتی در میان مبادی عمده وارداتی محصولات کشاورزی و غذایی طی فصل بهار ۱۴۰۱، امارات متحده عربی با سهم ارزشی حدود ۲۹درصدی بیشترین سهم را دارد و پس از آن کشورهای ترکیه و هند به ترتیب با سهم‌های حدود ۱۲درصدی و ۸درصد قرار گرفته‌اند. در مقایسه با بهار سال گذشته، سهم عراق (۵.۴درصد) بیش از سایر مبادی عمده افزایش یافته است. افغانستان نیز با کاهش ۲.۸درصدی بیشترین کاهش در سهم از ارزش صادرات محصولات کشاورزی و غذایی را طی این مدت داشته است. عمده‌ترین مبادی وارداتی محصولات کشاورزی و غذایی به لحاظ ارزشی در فصل نخست ۱۴۰۱کشورهای امارات متحده عربی، ترکیه، هند، انگلستان و روسیه بوده‌اند. واردات از امارات متحده عربی به ارزش حدود یک میلیارد دلار با سهم ۲۹درصدی، در جایگاه نخست در میان مبادی واردات این نوع محصولات قرار دارد. از لحاظ وزنی نیز واردات این اقلام از امارات متحده عربی حدود دو میلیون تن بوده است. پس از این کشور ترکیه (۴۱۶میلیون دلار) و هند (۳۰۰میلیون دلار) به ترتیب در رده‌های دوم و سوم قرار گرفته‌اند. در میان پنج مبدا عمده وارداتی محصولات کشاورزی و غذایی، واردات از کشورهای هند (۴۸درصد)، امارات متحده عربی (۷درصد) و ترکیه (۴درصد) افزایش یافته؛ در مقابل واردات از کشورهای روسیه و انگلستان به ترتیب حدود ۱۴درصد و ۴درصد کاهش یافته است. در میان اقلام وارداتی، ارزش واردات ذرت دامی حدود ۶۳۷میلیون دلار بوده که با سهم حدود ۱۸درصدی، بیشترین سهم از ارزش کل واردات محصولات کشاورزی و غذایی را در فصل نخست ۱۴۰۱به خود اختصاص داده است. متوسط قیمت واردات این محصول نیز در بهار امسال حدود ۳۸۱دلار به ازای هر تن بوده است. پس از این محصول واردات گندم معمولی و برنج کامل سفید شده صیقلی یا براق شده با سهم ۱۷.۶درصد و ۱۳درصد قرار دارند. متوسط قیمت واردات گندم در بهار مسال ۴۰۶دلار به ازای هر تن و برنج کامل سفید شده ۸۸۸دلار به ازای هر تن است.
