سالی که نکوست از زمستانش پیداست

اما در میان اخبار خوش‌بینانه، ناگهان اتفاقی افتاد که اقتصادی را که تازه خاک از خود تکانده بود، دوباره بر زمین زد؛ جنگ اوکراین. نشریه مکنزی در هفته‌‌های اخیر، نگاهی به روند اقتصاد جهانی در سال ۲۰۲۲ انداخته و پیامدهای اقتصادی جنگ، تورم و بحران انرژی را بررسی کرده است. سال ۲۰۲۲ چگونه گذشت؟
شروع قدرتمند
اقتصاد جهانی در ابتدای سال ۲۰۲۲ در وضعیت خوشایندی بود. سهام برخی از شرکت‌‌های بزرگ، از جمله مایکروسافت، اپل، اینتوییت، آلفابت و اوراکل در وضعیت خوبی بودند. رشد تولید ناخالص جهانی که در سال ۲۰۲۰ و به دلیل بحران کرونا، ۳۱ درصد بود، در پایان سال ۲۰۲۱، به ۶۱ درصد افزایش یافت؛ یک ریکاوری جانانه. این موفقیت به سال ۲۰۲۲ هم رسید گرچه هنوز نگرانی‌‌هایی در رابطه با سویه اُمیکرون وجود داشت. صنعت تولید به سرعت در حال گسترش بود و سطح تجارت جهانی، بار دیگر به بالاترین سطح تاریخی خود رسید. بخش اعظمی از رشد حوزه تولید، مربوط بود به شرکت‌‌های موسوم به «تیتانیوم» که طبق تعریف مکنزی، گروهی از شرکت‌‌های فناوری صنعتی هستند که در شکل‌‌دهی به آینده تولید در ایالات‌‌متحده، نقش بسزایی دارند.
اقتصاد تیتانیوم
طی دهه اخیر، بسیاری از این شرکت‌‌ها توانسته‌‌اند به خوبی با غول‌‌های تکنولوژی سیلیکون ولی رقابت کنند. شرکت‌‌های تیتانیوم، درست مثل اسمشان، انعطاف‌پذیرند و حضورشان برای تولید بسیاری از محصولات روزانه، حیاتی است. آنها یک دستورالعمل مشخص دارند: دیجیتال‌‌سازی عملیات‌‌ها، واکنش به تغییرات بیرونی، ادغام و اکتساب‌‌های برنامه‌‌ریزی شده، ارتقای مهارت‌‌های نیروی کار و در اولویت قرار دادن پایداری. یکی از این شرکت‌‌ها کروو (Qorvo) است که تولیدکننده یکی از قطعات اصلی موبایل در مقیاس بالاست. یکی دیگر، NXP سمی‌‌کانداکتور است که نوآوری‌‌اش در تولید دقیق، کمک کرده تا تکنولوژی «ماشین لرنینگ» در تمامی صنایع به کار رود، از خرده‌‌فروشی تا داروسازی. نمونه‌‌های زیادی از این شرکت‌‌ها هستند که در تعیین آینده، نقش بسزایی دارند. ما به ذکر این دو نمونه اکتفا می‌‌کنیم. شرکت‌‌های اقتصاد تیتانیوم، کماکان در حال رشد و موفقیت در سراسر ایالات‌‌متحده هستند. رشد اشتغال اما در اقتصادهای مبتنی بر این شرکت‌‌ها، محدود است.
جنگ اوکراین، فرار پناهندگان، افزایش بهای انرژی
هنوز چیزی از سال ۲۰۲۲ نگذشته بود که در روز ۲۴ فوریه، نام اوکراین به سرخط خبرها می‌‌آید. جنگ به مرور گسترش می‌یابد و از شهری به شهر دیگر می‌‌رسد. اوکراینی‌‌ها از کشور خود فرار می‌‌کنند و به کشورهای دیگر پناه می‌‌برند. شمار پناهندگان به قدری زیاد است که اروپا از زمان جنگ جهانی دوم، چنین رویدادی را شاهد نبوده. میلیون‌‌ها اوکراینی یا از کشور خارج شده‌‌اند یا داخل کشور، جابه‌‌جا شده‌‌اند. علاوه بر خسارات انسانی، خسارات اقتصادی نیز بسیار قابل توجه است. اقتصاد جهانی بار دیگر بر اثر یک اتفاق غیرمنتظره، تحت‌الشعاع قرار می‌‌گیرد. بهای طلا، نفت‌‌خام و گاز طبیعی ناگهان به‌‌شدت افزایش می‌یابد. بازارهای سهام به لرزه می‌‌افتند. بازارهای انرژی به مرکز توجه می‌‌آیند. در این زمان، فرصتی برای انرژی‌‌های پاک ایجاد می‌‌شود. از میان ۱۴ ترند حوزه تکنولوژی در سال ۲۰۲۲، انرژی پاک مهم‌‌ترین ترند است که بیشترین سرمایه‌‌گذاری در این حوزه صورت گرفته. به همین واسطه، بازار برخی از شرکت‌‌های انرژی پاک، داغ می‌‌شود. برخی از این شرکت‌‌ها عبارتند از سولانا کامپیوتینگ، چاپول فارمز و تایدل ویژن. سایر ترندها عبارتند از قابلیت جابه‌‌جایی، اتصال پیشرفته، هوش مصنوعی کاربردی، رایانش ابری، وب ۳، مصرف پایدار و...
زنجیره تامین
تا ماه مارس، نرخ رشدی که در ژانویه پیش‌‌بینی می‌‌شد، به دلیل سه چالش عمده، محدود می‌‌شود: جنگ، تورم و اُمیکرون که باعث تعطیلی شانگهای شد که بزرگ‌‌ترین بندر کشتی‌‌های باری جهان است. سی‌‌ان‌‌بی‌‌سی در فوریه گزارش داد که همزمان با افزایش بهای نفت و گاز در پی جنگ، زنجیره‌‌های تامین در صنایع مختلف، از گندم و جو تا مس و نیکل با اختلال مواجه شدند. به تعبیر ‌«آلن‌هلند»، مدیرعامل و بنیان‌گذار شرکت کیلوار، اوکراین، «سبد نان» اروپاست و حمله به این کشور، ضربه‌‌ای جدی به زنجیره تامین غذاست. بحران اوکراین، باعث اختلال در تامین گندم و ذرت و افزایش بهای این محصولات شد. یکی از راه‌‌های جلوگیری از ترافیک زنجیره تامین، چرخش به سمت «اقتصاد چرخه‌‌ای» است. این یعنی بازیافت و مصرف مجدد بیشتر. فقط در صنعت مد و لباس، افزایش این رویکرد می‌‌تواند تا سال ۲۰۳۰، فرصتی بالغ بر ۲۰۰ میلیارد دلار ایجاد کند. چهار چرخه این اقتصاد عبارتند از: بازیافت، نوسازی، تعمیر و فروش یا کرایه محصولاتی که دیگر مورد استفاده نیستند.
افزایش قیمت خوراکی‌‌ها
از آوریل ۲۰۲۰، قیمت خوراکی‌‌ها روند رشد ثابتی داشت. اما در مارس و آوریل ۲۰۲۲ با یک جهش ناگهانی مواجه شد. طبق گزارش نیویورک‌تایمز، همزمان با افزایش نگرانی‌‌ها در رابطه با رکود احتمالی اقتصاد، برخی از شرکت‌‌های تولیدکننده خوراکی و نوشیدنی کماکان در حال افزایش قیمت‌‌ها هستند. آنها ادعا می‌‌کنند که علت، افزایش هزینه‌‌ها به دلیل تورم است، اما کارشناسان معتقدند که برخی از این شرکت‌‌ها، از جمله پپسی و کوکاکولا صرفا به دنبال افزایش سوددهی‌‌اند، نه جبران هزینه‌‌ها. این شرکت‌‌ها به درخواست نیویورک‌تایمز برای اظهارنظر، پاسخی ندادند.
اقتصادهای بزرگ جهان تا حد زیادی در برابر نا‌امنی غذایی، مصون هستند، اما سایر کشورها به‌‌شدت آسیب‌‌پذیرند. تامین غذا کماکان یک اولویت اجتماعی و زیست‌‌محیطی است. طبق گزارش‌ها، سالانه تقریبا نیمی از غذای تولیدشده به ارزش حدودا ۶۰۰ میلیارد دلار، در مزارع و حوالی آنها، حین برداشت یا پس از آن از بین می‌‌روند. این به بحران کمبود غذا در جهان دامن می‌‌زند. طی یک سال اخیر، استارت‌‌آپ‌‌هایی با هدف رفع مشکلاتی از این قبیل، از جمله کاهش دورریز غذا، تاسیس شده‌‌اند، از جمله گرین‌‌پاد لبز در هند، چامپ در هنگ‌کنگ، فلای-فارم در سنگاپور و اتان استادیو در ترکیه.
مسکن
تا ماه مه، بحران اقتصادی به بازار جهانی مسکن، ضربه محکمی وارد کرد. از جمله در بزرگ‌‌ترین بازارهای مسکن. در چین، کار روی پروژه‌‌های بزرگ متوقف شد. شرکت‌‌های بزرگ املاک و مستغلات، از جمله شیمائو‌پراپرتی، از پرداخت بدهی‌های خود عاجز شدند و خریداران که از تحویل به موقع خانه‌‌های خود ناامید شده بودند، از بازپرداخت رهن، امتناع کردند و برای اعتراض به خیابان‌‌ها آمدند. در آمریکا، خریداران با قیمت‌‌های بالاتری از دوران کرونا مواجه شدند. سود وام مسکن نیز افزایش یافته بود. بسیاری از کشورها نیز با مشکل مشابهی روبه‌‌رو بودند. ناتوانی در مالکیت مسکن، به معنای کاهش فراگیری اقتصاد است که به ویژه در کشورهای دارای تنوع نژادی، به مشکلات اقلیت‌‌ها از جمله سیاهان، دامن خواهد زد.
تورم
در ماه ژوئن، تورم در بسیاری از کشورها به سطحی بی‌‌سابقه از دهه ۱۹۸۰ رسید. افزایش بهای اقلام و کالاهای ضروری، از جمله انرژی، سرپناه، خوراک و پوشاک، در بسیاری از نقاط جهان، اقشار فقیر را فقیرتر کرد. طبق نظرسنجی جهانی نشریه مکنزی، تورم به نخستین نگرانی مدیران شرکت‌‌ها تبدیل شد. کرونا و بی‌‌ثباتی ژئوپلیتیک، دو مورد بعدی بودند، در حالی که در ابتدای سال ۲۰۲۲، این دو مورد، اولویت‌‌های اصلی مدیران بودند.
مارپیچ دستمزد-قیمت
احتمال وقوع یک «مارپیچ دستمزد-قیمت» افزایش یافت. مدت‌‌ها بود که استخدام و حفظ نیرو در شرکت‌‌ها یک معضل بزرگ بود و حالا این تهدید می‌‌توانست تورم را تثبیت کند. در هفته‌‌های پایانی تابستان، ترس از وقوع رکود اقتصادی باعث شد بسیاری از شرکت‌‌ها در صنایع مختلف‌ که در دوران بهبود کرونا، دست به استخدام‌‌های گسترده زده بودند، اقدام به تعدیل نیروی گسترده کنند یا در حالت خوش‌‌بینانه، استخدام نیروهای جدید را به حالت تعلیق درآورند. آمازون، پپسی، لیفت، گلدمن ساکس، دوردش و استرایپ از جمله شرکت‌‌هایی بودند که دست به تعدیل نیرو زدند. اپل نیز استخدام‌‌هایش را به حالت تعلیق درآورد.
شرکت‌‌ها باید عوامل انگیزه‌‌بخش کارکنان برای ماندن در شرکت‌‌ها را جدی بگیرند، از جمله کار معنادار و هدفمند، انعطاف‌‌پذیری، حمایت کافی از سلامت جسم و روان کارکنان، امنیت محیط کار و پذیرش تفکرات، اقشار و نژادهای مختلف. همچنین عواملی را که باعث فرسودگی و دلسردی کارکنان می‌‌شوند، در نظر داشته باشند: کمبود مزایا، فقدان همکاران قابل اعتماد و حمایت‌‌گر، فقدان رهبران سازمانی حامی و الهام‌‌بخش و عدم دسترسی به منابع.
رکود قریب‌‌الوقوع؟
در اوت، اروپا با گرمای بی‌‌سابقه‌‌ای روبه‌‌رو شد. سیلی ویرانگر، پاکستان را غرق آب کرد. بحران انرژی در اروپا، مثل آخرین دانه کاه بود که کمر شتر را شکست. یکی از اقتصاددانان ارشد صندوق بین‌‌المللی پول، ضمن اشاره به مشکلات چین، اروپا و ایالات‌‌متحده، هشدار داده که «جهان ممکن است به زودی به لبه پرتگاه رکود جهانی اقتصاد برسد». اروپا کماکان تحت تاثیر جنگ اوکراین، تورم‌(افزایش قیمت‌‌ها در برخی کشورها هشت برابر شده)، بحران انرژی و تشدید سیاست‌‌های پولی است. همه این‌‌ها ممکن است به رکودی منحصر‌به‌فرد و بی‌‌سابقه منجر شوند که می‌‌تواند به نسل Z بیش از دوران کرونا فشار و استرس وارد کند. همایون حاتمی، ماریا دل‌‌مار مارتینز و توماس پاپنسیکر، از همکاران مکنزی معتقدند که تاثیر جنگ بر بازارهای سرمایه، بسیار متفاوت است با تاثیر شیوع کرونا در هفته‌‌های اول.
تحولات سال ۲۰۲۲، شرکت‌‌ها را به سمتی سوق داده که شاید در ابتدای سال، اصلا به آن فکر نمی‌‌کردند. گرایش به انرژی‌‌های پاک، سرعت دگرگونی دیجیتال، توجه بیشتر به مطالبات تکامل‌‌یافته کارکنان، تلاش برای بهبود تجربه مشتری و بحران‌‌های مذکور، همگی دست به دست هم داده‌‌اند تا سال ۲۰۲۳، غیر قابل پیش‌‌بینی‌‌تر از سال‌‌های پیش باشد. آیا کابوس رکود اقتصادی، به حقیقت خواهد پیوست؟