دست پنهان یارانه‌، نابرابری را کاهش داد؟

بر اساس اظهارات رئیس کل بانک مرکزی ضریب جینی از 0.3938 در سال 1400 به 0.3918 در سال گذشته رسیده که حاکی از کاهش نسبی نابرابری در سال 1401 است.
رئیس کل بانک مرکزی اعلام کرده که ضریب جینی در سال 1401 به میزان 0.2 واحد درصد کاهش یافته است. بر این اساس، با توجه به اینکه رقم ضریب جینی در سال 1400 برابر با 0.3938 بوده، پس از تجربه کاهش 0.2 واحد درصدی به 0.3918 در سال 1401 رسیده است. کاهش این شاخص نابرابری در سال گذشته را می‌توان متأثر از اعطای یارانه‌هایی دانست که پس از حذف ارز ترجیحی به گروه‌های کم‌درآمد جامعه پرداخت شد.
کاهش ضریب جینی به معنای بهبود فقر است؟
یکی از شاخص‌های مهم اقتصادی برای سنجش نابرابری درآمدی، ضریب جینی است. این ضریب عددی بین صفر و یک است و هرچه به یک نزدیک‌تر باشد، نشانگر اختلاف طبقاتی بیشتر و هرچه به صفر نزدیک‌تر باشد به معنی نابرابری کمتر است.
تصور رایج این است که با کاهش ضریب جینی، نابرابری درآمدی و اختلاف طبقاتی در جامعه کاهش یافته و از این طریق موجب بهبود وضعیت فقر در جامعه شده است. در حالی که این استدلال به دو دلیل می‌تواند گمراه‌کننده باشد.
اول آن‌که کاهش ضریب جینی صرفا به معنای کاهش اختلاف طبقاتی است، بنابراین اگر کل جامعه با هم فقیرتر شوند، اختلاف طبقاتی و ضریب جینی آن‌ها کم می‌شود بدون آنکه وضعیت فقر بهبود یافته باشد.
دومین دلیل این است که نحوه توزیع درآمد بین دهک‌ها و اقشار مختلف جامعه تغییر کند اما ضریب جینی ثابت بماند. علت این رخداد این است که ضریب جینی از طریق محاسبه هندسی به دست می‌آید؛ بنابراین این امکان وجود دارد که موقعیت دهک‌ها و خانوارها در جامعه طوری جابجا شود که تغییر آن‌ها در ضریب جینی منعکس نشود.
یارانه‌ها چقدر نابرابری را در 1401 کاهش داد؟
آخرین آمار رسمی منتشرشده از مرکز آمار در خصوص ضریب جینی مربوط به سال 1400 است که در آن ضریب جینی برابر با 0.3938 در نظر گرفته شده است. محمدرضا فرزین، رئیس بانک مرکزی، در مصاحبه با ایبنا آمار جدیدی از ضریب جینی ارائه داده است. او در بخشی از گفته‌های خود اشاره کرده است که ضریب جینی در سال 1401 به میزان 0.2 واحد کاهش یافته است. با توجه به این که ضریب جینی عددی بین صفر و یک است، کاهش 0.2 واحدی آن نیازمند بهبود چشمگیر در وضعیت نابرابری درآمدی است و از آن جایی که شواهد نشان می‌دهد چنین تغییری رخ نداده، کاهش 0.2 واحدی دور از منطق به نظر می‌رسد.
به گزارش اکوایران، فرزین سپس در بخش دیگری از صحبت‌های خود اشاره می‌کند که کاهش ضریب جینی در سال 1401 به میزان 0.2 واحد درصد بوده است. بر این اساس، اگر رقم ضریب جینی سال 1400 که معادل 0.3938 است را در 100 ضرب کرده و سپس 0.2 واحد از آن کسر کنیم، به رقم 0.3918 برای سال 1401 می‌رسیم که از کاهشی منطقی پیروی کرده است. بنظر می‌رسد اعطای یارانه‌های 300 و 400 هزار تومانی به دهک‌های نیازمند در سال 1401 علت این کاهش باشد.