طبیعت، در خدمت بقا

طبیعت در هر گوشه‌ای از جهان در کنار تمدن بشری حی و حاضر است. از اقیانوس‌ها و جنگل‌ها گرفته تا چمن‌زارها و باتلاق‌ها، همه جا می‌توان دید که اکوسیستم‌های زمین منبع تغذیه میلیاردها انسان و منبع تامین آب شرب آنها و در موارد زیادی منبع تامین مصالح لازم برای ساخت پناهگاه و منزل برای آنها هستند. حالا که سیاره زمین با سرعت زیادی در حال گرم‌شدن است، دانشمندان در حوزه محیط زیست در تلاش‌اند نقش طبیعت در بهبود زیست بشر را دوباره بالا ببرند. به همین جهت، موضوع راه حال‌های طبیعی که در عین مقابله با تغییرات آب و هوایی می‌تواند به تنوع زیستی و وضعیت زندگی بشر کمک کنند مطرح شده است. هزاران مثال در این خصوص می‌توان آورد: کاشت درخت برای کاهش تاثیر گرما، احیای تالاب‌ها برای مقابله با سیل در شهرها و ایجاد پوشش‌های گیاهی خاص برای مقابله با تاثیر توفان در مناطق ساحلی.
از نظر دانشمندان حوزه محیط زیست، اینها راه‌های ارزانی برای حفاظت از بشر در مقابل بحران‌های زیست‌محیطی قرن بیست و یک هستند و می‌توانند امنیت غذا و آب بشر را بالا ببرند، به سلامت بیشتر بشر کمک کنند و جلوی نابودی اقوام مختلف و سرزمین‌هایشان به خاطر تغییرات اقلیمی را بگیرند.
آن دسته از فعالان محیط زیست که فقط روی پیشگیری از گرم‌شدن زمین تاکید می‌کنند، در همین راستا تا حدی از بقیه عقب هستند. واقعیت این است که گرمایش زمین رخ داده و هر روزه در نقاط مختلف جهان به وقوع سیل، خشکسالی و توفان‌های عظیم (به خاطر تمرکز گازهای گلخانه‌ای در جو زمین) می‌انجامد. بنابراین بهتر است هر تصمیم امروزی با قبول این واقعیت امروزی گرفته شود. طبیعت می‌تواند ما را در برابر شدیدترین بلایای طبیعی هم محافظت کند. به عنوان مثال پیش‌بینی می‌شود که بارش باران در نقاط مختلف جهان شکلی غیرمعمول پیدا کند و ابتدا بارش‌ها بیش از اندازه زیاد و بعد بیش از اندازه کم شوند. در چنین شرایطی، باید از راهکارهای طبیعت برای نگه داشتن آب استفاده کرد و مثلاً احیای تالاب‌ها یکی از همین راه‌هاست. دانشمندانی که نظرات رادیکال‌تری در این حوزه دارند حتی می‌گویند باید شیرهای دریایی را به مناطق نزدیک به شهرها آورد تا آنها با سخت سدهای طبیعی معمول خودشان جلوی سرازیر شدن آب به اطراف را بگیرند و با این ترتیب، مقاومت بهتری دربرابر بلایای طبیعی ایجاد شود.
بشر در خواب است
سال‌هاست که دانشمندان دارند درباره تاثیر مخرب فعالیت‌های بشر روی انقراض موجودات زنده روی زمین صحبت می‌کنند و هشدار می‌دهند. اکنون این را می‌دانیم که حداقل یک میلیون گونه گیاهی و جانوری در روی زمین در معرض انقراض قرار دارند. انقراض آنها باعث خواهد شد توانایی سیاره زمین برای حفاظت از حیات بشر نیز کاهش پیدا کند. واقعیت این است که در حالت عادی، اکوسیستم‌های مقاوم و کامل همواره پر از گیاهان، جانوران و ارگانیسم‌های دیگر هستند و در کنار یکدیگر کار می‌کنند. اگر چنین اکوسیستمی از بین برود، نمی‌توان صرفاً در آینده با کاشتن چند درخت به فکر جایگزینی آن بود. میراث چندهزار ساله زمین را نمی‌توان با چنین روش‌هایی دوباره زنده کرد. بنابراین، بهترین راه برای تامین آینده بشر روی زمین این است که از حفظ و بقای اکوسیستم‌های موجود و تقویت آنها اطمینان حاصل کنیم. موارد زیادی برای نشان‌دادن اهمیت تنوع زیستی و حفظ آن وجود دارد. مثلاً در کشور پرتغال، گرمایش زمین باعث شده مزارع مملو از درختان اکالیپتوس (که بومی منطقه نبوده‌اند) در معرض آتش‌سوزی دائمی قرار داشته باشند و تهدیدی علیه شهرهای اطراف به شمار بیایند. راهکار علمی برای مقابله با چنین وضعیتی این بوده که درختان بومی و گونه‌های گیاهی بومی منطقه دوباره در اطراف شهرها و روستاها کاشته شوند. این درختان و گیاهان بومی دیرتر از اکالیپتوس می‌سوزند و بنابراین راهی برای حفاظت از شهرها و بازگشت به طبیعت اصلی منطقه هستند.
در همین حال، اقیانوس‌ها و خاک بیش از نیمی از آزادسازی گازهای گلخانه‌ای بشر در طول سال را جذب خود می‌کنند و اگر بشر موفق شود روند کربن‌زدایی را به نتیجه برساند، وضعیت جو زمین بسیار بهتر از قبل خواهد شد. با این حال، از بین رفتن برخی منابع اصلی طبیعت جهان مثل نابودی بخش‌هایی از جنگل آمازون به شدت تهدیدکننده این امیدواری‌هاست. نباید فراموش کرد که هر چه در زمینه آزادسازی گازهای گلخانه‌ای بی‌احتیاط‌تر باشیم، قابلیت طبیعت برای مقابله با آن را هم از بین خواهیم برد. در راه کاهش خطر تغییرات آب و هوایی، توجه به چنین رویکردی شاید مهم‌تر از هرچیز دیگر باشد.
منبع: آینده‌نگر