شاخص اعتماد مصرف‌کننده شاخصی است که میزان خوش‌بینی مصرف‌کنندگان نسبت به وضعیت اقتصادی آینده را نشان می‌دهد. این شاخص یک ابزار برای سیاستگذاری محسوب می‌شود. شاخص اعتماد مصرف‌کننده به عنوان یک پیش‌بینی‌کننده برای تغییرات در مصرف خانوار عمل می‌کند...
شاخص اعتماد مصرف‌کننده شاخصی است که میزان خوش‌بینی مصرف‌کنندگان نسبت به وضعیت اقتصادی آینده را نشان می‌دهد. این شاخص یک ابزار برای سیاستگذاری محسوب می‌شود. شاخص اعتماد مصرف‌کننده به عنوان یک پیش‌بینی‌کننده برای تغییرات در مصرف خانوار عمل می‌کند و به تصمیم‌گیران کمک می‌کند تا سیاست‌های اقتصادی مناسبی را اتخاذ کنند. عوامل مختلفی مانند شرایط مالی شخصی، تغییرات سیاسی و اطلاعات بر شاخص اعتماد مصرف‌کننده تاثیر می‌گذارند. مرکز پژوهش‌های مجلس تاکنون ۱۱دوره افکار سنجی برای محاسبه این شاخص انجام داده است و نتایج را به‌صورت دوره‌ای منتشر خواهد کرد. مطالعه روی شاخص‌های پیش‌نگر اقتــــصادی بــه دولــت و تصمیم‌گیرندگان بخش خصوصی کمک می‌کند تا بهتر بتوانند به ارزیابی عملکرد خود بپردازند و برای فعالیت‌های آینده برنامه‌ریزی کنند. در سال‌های اخیر برخی از کشورها برای بهبود سیستم شاخص‌های اقتصادی خود، به شاخص‌سازی با استفاده از افکارسنجی روی آورده‌اند.از جمله این شاخص‌ها، شاخص اعتماد مصرف‌کننده (CCI) است که میزان خوش‌بینی مصرف‌کنندگان را نسبت به وضعیت کلی اقتصاد و وضعیت مالی شخصی آنها اندازه‌گیری می‌کند. شاخص اعتماد مصرف‌کننده بر این مفهوم استوار است که وقتی مصرف‌کنندگان نسبت به آینده خوش‌بین هستند، احتمالا در حال حاضر بیشتر هزینه و اقتصاد را تحریک می‌کنند. اما اگر مصرف‌کنندگان نسبت به آینده بدبین باشند، احتمالا در زمان حاضر پس‌انداز بیشتری خواهند داشت و از این‌رو می‌توانند منجر به رکود شوند. شاخص اعتماد مصرف‌کننده نه تنها به تفسیر نظر خانوار درباره شرایط اقتصادی آینده کمک می‌کند، بلکه به تولیدکنندگان، سرمایه‌گذاران و سیاستگذاران نیز کمک می‌کند تا تغییرات در الگوهای مصرف و پس‌انداز آتی خانوار را تحت تاثیر قرار دهند و با آن سازگار شوند. این شاخص در حال حاضر در اکثر کشورهای دنیا محاسبه و منتشر می‌شود. اهمیت محاسبه شاخص اعتماد مصرف‌کننده مخارج مصرفی، محرک اصلی فعالیت‌های اقتصادی در اکثر کشورها هستند و می‌توانند بین 40 تا 75درصد تولید ناخالص داخلی را تشکیل دهند. به همین دلیل برای سیاستگذاران و بنگاه‌های تجاری، پیش‌بینی تحولات تقاضای خانوار از اهمیت زیادی برخوردار است. با این حال، هراندازه که اندازه‌گیری مخارج مصرفی گذشته خانوار براساس داده‌های بودجه خانوار امری ساده است؛ پیش‌بینی عادات خرج کردن افراد در آینده به دلایل مختلف دشوار است. اقتصاددانان برای حل این چالش، شاخص اعتماد مصرف‌کننده را که فهرستی از نظرسنجی‌ها و سوالات برای مصرف‌کنندگان است، توسعه داده‌اند. نحوه تفسیر شاخص اعتماد مصرف‌کننده برای محاسبه شاخص اعتماد مصرف‌کننده بعد از انجام نظرسنجی، نتایج حاصل که نشان‌دهنده اعتماد مصرف‌کننده نسبت به شرایط اقتصادی فعلی و آینده است با سال پایه مقایسه و تفسیر می‌شود. به این ترتیب که شاخص‌های بالاتر از سال پایه نشان‌دهنده افزایش اعتماد مصرف‌کنندگان نسبت به وضعیت اقتصادی آینده است؛ درنتیجه مصرف‌کنندگان کمتر مستعد پس‌انداز هستند و تمایل بیشتری به خرج کردن برای خریدهای عمده در ماه‌های آینده را دارند. اما شاخص‌های پایین‌تر از سال پایه نشان‌دهنده نگرش بدبینانه نسبت به تحولات آتی در اقتصاد است که احتمالا منجر به پس‌انداز بیشتر و مصرف کمتر می‌شود. این شاخص توسط سرمایه‌گذاران، تولیدکنندگان، خرده‌فروشان، بانک‌ها، سازمان‌های دولتی و... استفاده می‌شود تا بهتر بتوانند برای اقدامات فعلی و آینده برنامه‌ریزی کنند. نحوه محاسبه شاخص اعتماد مصرف‌کننده شاخص اعتماد مصرف‌کننده میانگینی از شاخص وضعیت فعلی اقتصادی (CECI) و شاخص انتظارات مصرف‌کننده (CEI) است که براساس افکارسنجی از مصرف‌کنندگان به‌دست می‌آید. نظرات درباره شرایط فعلی 40درصد و انتظارات از شرایط آتی 60درصد باقی‌مانده شاخص را تشکیل می‌دهند. درک مصرف‌کنندگان درباره وضعیت اقتصاد به‌طور مداوم در حال تغییر است و در نتیجه اعتماد آنها نیز تغییر می‌کند. این تغییرات در اعتماد، ناشی از دلایل مختلفی است و زمانی مشاهده می‌شود که گروه بزرگی از مصرف‌کنندگان به‌طور همزمان اعتماد به اقتصاد را به‌دست می‌آورند یا از دست می‌دهند. بررسی چهار متغیر اصلی شاخص محققان چهار متغیر اصلی شرایط مالی شخصی، عضویت در گروه‌ها، تغییرات محیط سیاسی و اطلاعات را شناسایی کردند که بر ارزیابی و ادراک مصرف‌کنندگان در رابطه با وضعیت اقتصاد تاثیر می‌گذارد. - شرایط مالی شخصی برای اعتماد مصرف‌کننده، در وضعیت مالی خانوار مصرف‌کننده آشکار می‌شود. خانوارها دارای درآمد مشخصی هستند که از آن برای غلبه بر مخارج و رفع نیازهای خود استفاده می‌کنند. آنها می‌توانند با کاهش خرید کالاهای غیرضروری بر مخارج خود تاثیر بگذارند؛ اما کنترلی نسبت به اشتغال که درآمد ایجاد می‌کند، ندارند. براساس گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس افزایش بیکاری، شاغلان را نگران می‌کند؛ بنابراین سعی می‌کنند هزینه‌های خود را برای خرید کالاهای غیرضروری به تعویق بیندازند یا محدود کنند. علاوه بر ترس از بیکاری، تورم نیز می‌تواند بر اعتماد مصرف‌کننده و هزینه‌های خانوار تاثیر بگذارد. - از آنجا که اعضای یک گروه ممکن است تجارب زندگی مشابهی داشته یا به شیوه‌های مشابهی اجتماعی و بزرگ شده باشند، بنابراین احتمال بسیار زیادی وجود دارد که درباره شرایط اقتصادی نیز درک مشابهی داشته باشند. - همچنین اعتمادی که مصرف‌کنندگان به اقتصاد دارند، نقش مهمی در رفتار آنها دارد. هنگامی که اقتصاد آن‌طور که باید عمل نمی‌کند، مصرف‌کنندگان بر این باورند که تغییر در سیاست می‌تواند وضعیت اقتصادی کشور را تغییر دهد. - افراد به اطلاعات یکسان واکنش‌های متفاوتی نشان می‌دهند. مصرف‌کنندگان کم‌آگاه به احتمال زیاد اخبار بد اقتصادی را شخصی‌سازی می‌کنند و به‌طور مستقیم آن را بر وضعیت و ارزیابی اقتصادی خود منعکس می‌کنند. مصرف‌کنندگان آگاه‌تر احتمالا متوجه می‌شوند که این پوشش خبری بد فقط بخشی از اقتصاد عمومی را توصیف می‌کند و لزوما تاثیری بر وضعیت مالی شخصی آنها ندارد. شاخص اعتماد مصرف‌کننده در ایران مرکز پژوهش‌های مجلس از پاییز سال1400 با افکارسنجی شاخص‌های اقتصادی به‌صورت فصلی در جهت برآورد شاخص اعتماد مصرف‌کننده و شاخص انتظارات تورمی گام برداشته است. این افکارسنجی در هفته دوم ماه میانی هر فصل و به‌صورت تلفنی از بیش از 1000نمونه در شهرهای کشور انجام می‌شود. بخشی از سوالات افکارسنجی مرکز پژوهش‌های مجلس برای محاسبه شاخص اعتماد مصرف‌کننده، براساس پرسش‌نامه هیات کنفرانس ایالات متحده تنظیم شده است. علت انتخاب هیات کنفرانس برای نگارش سوالات و شیوه محاسبه شاخص اعتماد مصرف‌کننده این بود که در حال حاضر هیات کنفرانس به‌صورت ماهانه این شاخص را برای تعداد قابل توجهی از کشورها محاسبه می‌کند و پیروی از شیوه آنها سبب خواهد شد شاخص استخراج‌شده برای ایران، قابل مقایسه با شاخص برآورد شده برای سایر مناطق و کشورهای دنیا باشد. مرکز پژوهش‌های مجلس در گزارش خود تاکید کرد که نسبت پاسخ‌گویان زن و مرد در11دوره اجرای افکارسنجی مربوط به شاخص اعتماد مصرف‌کننده همواره برابر بوده است. بررسی توزیع اعضای نمونه نشان می‌دهد که در طول دوره‌های مختلف نسبت افراد مجرد، متاهل و سایر، نسبت افراد با تحصیلات متفاوت، نسبت افراد با بازه‌های مختلف سنی و توزیع افراد در ۵دهک بالا و پایین درآمدی نسبتا باثبات بوده است.
