شامخ شهریورماه با ثبت پنجمین کاهش متوالی، حکایت از انقباض و رکود فعالیتهای اقتصادی دارد. تداوم مشکل قطعی برق در کنار قطعی گاز در زمستان، به عوامل مخلی برای رشد بخش صنعت تبدیل شده است که خروج سرمایه از کشور را به دنبال دارد...
ناترازیهای انرژی به درد مزمن صنعت و ابرمانع رشد صنعتی تبدیل شده است. شاخص مدیران خرید اقتصاد در شهریورماه، پنجمین کاهش ماهانه متوالی را ثبت کرده و پس از تعدیل فصلی به 47.1 رسیده است. فعالان اقتصادی استمرار قطعی برق در تابستان و کمبود گاز در زمستان را مخل مزمن فعالیت صنعتی عنوان کردهاند. شاخص مدیران خرید (شامخ) بهخصوص در بخش صنعت، با توجه به تداوم قطعی برق در کارخانهها برای سومین ماه متوالی، با شدت کاهش بیشتری همراه بوده و به تولید در ظرفیتهای پایینتر از توان تولیدی کارخانهها منجر شده است. باقیماندن مشکل عدمتخصیص ارز به واردات مواد اولیه و نوسانات قیمتی نهادهها، تقاضای ضعیف مشتریان، کمبود نقدینگی، عدمتسویه بدهی در سمت تقاضا و تعطیلات شهریورماه باعث شده است تا شرکتها در تامین مالی نهادههای خود با مشکل روبهرو باشند. به عقیده فعالان اقتصادی، تداوم مشکل قطعی برق در تابستان و قطعی گاز در زمستان، به عوامل مخل مزمن و دائمی برای رشد بخش صنعت تبدیل شده که در کنار سایر بیثباتیها در فضای اقتصادی، محدودیتهای زیادی برای بخش تولید ایجاد کرده که بسیاری از شرکتها را به سمت خروج سرمایه از کشور سوق خواهد داد. از طرف دیگر موجب میشود که فروش کارخانهها در حالت رکودی قرار بگیرد. تقاضای ضعیف مشتریان و از سوی دیگر اختلال در زنجیره تامین مواد اولیه و خطوط تولید کاهش فروش را در اکثر رشتهفعالیتها به دنبال داشته است. شاخص مدیران خرید اقتصاد مرکز پژوهشهای اتاق ایران، شصتمین دوره از گزارش شاخص مدیران خرید کل اقتصاد را در حالی منتشر کرد که این شاخص برای پنجمین ماه متوالی کاهشی بوده و زیر عدد 50 قرار گرفته است. شاخص مدیران خرید کل اقتصاد در شهریور 1403 معادل 49.8 محاسبه شده و پس از تعدیل فصلی به 47.1 رسیده است که از استمرار انقباض و رکود فعالیتهای اقتصادی برای پنجمین ماه متوالی حکایت دارد. در آخرین نظرسنجی انجامشده در خصوص شاخص مدیران خرید اقتصاد (PMI) موسوم به شامخ، این شاخص در شهریور 1403، معادل 49.8 محاسبه شده است. این شاخص نشان میدهد که سطح فعالیتهای اقتصادی در این ماه همچنان کاهشی است. البته با شدت کمتری نسبت به ماه قبل و همچنین پس از تعدیل فصلی، این شاخص برای شهریور معادل 47.1 برآورد شده است که حاکی از رکود برای پنجمین ماه متوالی است. شاخص «میزان تولید محصول یا ارائه خدمات» بعد از تعدیل فصلی 46 به دست آمده که برای ششمین ماه متوالی کاهشی است و نسبت به مرداد (43.4) کاهش ملایمتری داشته است. در تابستان برای سومین ماه پیاپی، تداوم قطعی برق در کسبوکارها باعث شده تا روند کاهشی فعالیتها در شهریورماه ادامه داشته باشد. از سوی دیگر، مشکل عدمتخصیص ارز و کمبود منابع مالی در بسیاری از شرکتها بهخصوص در بخش صنعت همچنان پابرجاست و تامین مواد اولیه را با مشکل روبهرو کرده است. شاخص «میزان سفارشهای جدید مشتریان» در شهریور، پس از حذف اثر فصلی، معادل 43.1 برآورد شده است و برای پنجمین ماه متوالی از اردیبهشتماه کاهشی است که در مقایسه با ماه قبل با سرعت بیشتری کاهش یافته، بهطوریکه دومین رقم کم را طی 20ماه اخیر به ثبت رسانده است. درواقع کمبود نقدینگی در طرف تقاضا موجب تداوم در کاهش سفارشها شده است. در همین حال تقاضای خارجی نیز همچنان برای پنجمین ماه پیاپی (البته ملایمتر نسبت به ماه قبل) کاهش داشته؛ بهطوریکه شاخص میزان صادرات کالا یا خدمات در شهریورماه عدد 48.6 را به ثبت رسانده است. شاخص «موجودی مواد اولیه یا لوازم خریداریشده»، پس از حذف اثر فصلی با مقدار 46.5 در شهریورماه، کمترین مقدار سهماهه را ثبت کرده است. این در حالی است که به دلیل مشکل عدمتخصیص ارز و با توجه به نوسانات قیمتی نهادهها و کمبود نقدینگی، شرکتها همچنان با مشکل تامین نهادههای موردنیاز روبهرو هستند. درعینحال «قیمت مواد اولیه یا لوازم خریداریشده»، در شهریورماه 73.2 ثبت شده و در حالی که با شدت بیشتری نسبت به ماه گذشته افزایش داشته، افزایش نرخ تورم قیمت نهادهها بیشترین میزان 11ماهه از آبانماه را به ثبت رسانده است. شاخص «میزان استخدام و بهکارگیری نیروی انسانی» پس از حذف اثر فصلی مقدار 51.1 را پس از سهماه متوالی کاهش، ثبت کرده و در شهریورماه اندکی افزایش داشته است. شاخص «میزان فروش کالاها یا خدمات» در شهریورماه پس از حذف اثر فصلی، مقدار 45.3 محاسبه شده است که کمترین مقدار در تابستان سالجاری بوده و برای پنجمین ماه پیاپی کاهشی است. در همین حال شاخص مذکور طی 23ماه گذشته دومین مقدار کم را به ثبت رسانده است. فروش در شهریورماه با شدت بیشتری در مقایسه با ماه قبل کاهش داشته است. تداوم ضعف در سطح تقاضای داخلی متاثر از کمبود نقدینگی باعث شده است تا همچنان فروش شرکتها با رکود همراه باشد. شاخص مدیران خرید بخش صنعت براساس دادههای بهدستآمده از بنگاههای بخش صنعت، شاخص مدیران خرید بخش صنعت در شهریور 1403، معادل 49.2 محاسبه شده که همچنان برای چهارمین ماه متوالی کاهشی است و کمتر از محدوده مرزی 50 قرار دارد. البته شدت کاهش اندکی ملایمتر از ماه قبل است. پس از تعدیل فصلی، این شاخص برای ماه شهریور معادل 47.8 برآورد شده است و برای چهارمین ماه متوالی در شرایط رکود است. براساس رفتار گذشته شاخص، انتظار میرفت که در شهریور سالجاری مانند سالهای قبل، شاخص مدیران خرید بخش صنعت بالاتر از 50 باشد، اما به دلیل تداوم قطعیهای برق طی تابستان امسال که در شهریورماه نیز همچنان ادامه داشته و موجب تعطیلی بسیاری از خطوط تولید کارخانهها شده است، پس از حذف اثر فصلی، شامخ صنعت با افت بیشتری همراه بوده است. شاخص «مقدار تولید محصولات» در شهریورماه پس از تعدیل فصلی مقدار 44.4 محاسبه شده و در مقایسه با ماه قبل با شدت بیشتری کاهش داشته؛ بهطوریکه در سری تعدیلشده دومین مقدار کم 20ماه اخیر را به ثبت رسانده است. به عقیده فعالان بخش تولید، قطعیهای برق (بیش از دو روز در هفته) و تعطیلات شهریورماه، از یکسو سبب تعطیلی خطوط تولید و از سوی دیگر باعث آسیب رسیدن به مواد اولیه و دستگاهها شده و شرکتها را متضرر کرده است. درعینحال مشکلات زنجیره تامین مواد اولیه و همچنین کاهش تقاضا و کمبود نقدینگی مشتریان نیز بر تداوم کاهش تولید بنگاهها افزوده است که درنهایت موجب تولید در سطوح بسیار پایین ظرفیت کارخانهها شده است. شاخص «میزان سفارشهای جدید مشتریان» در شهریورماه پس از تعدیل فصلی، معادل 47.1 برآورد شده است که نشاندهنده تداوم رکود در تقاضای مشتریان ناشی از کمبود نقدینگی طرف تقاضاست. این در حالی است که برخی از شرکتها به دلیل کمبود نقدینگی طرف تقاضا در وصول مطالبات از مشتریان با مشکل روبهرو هستند. شاخص «موجودی مواد اولیه» در شهریورماه، پس از تعدیل فصلی، معادل 48.2 برآورد شده و برای هفتمین ماه پیاپی کاهشی بوده است. همچنان تداوم عدمتخصیص ارز به بخش تولید و کمبود منابع مالی برای تامین مواد اولیه، کارخانهها را در زنجیره تامین نهاده با مشکل روبهرو کرده است. شاخص «موجودی محصول نهایی در انبار» در شهریورماه، پس از تعدیل فصلی، معادل 45.6 برآورد شده است. شاخص مذکور برای چهارمین ماه متوالی کاهش داشته و کاهش آن با شدت بیشتری نسبت به ماه قبل همراه بوده، بهطوریکه طی 47دوره از آبان 99 تاکنون، کمترین مقدار را در سری تعدیلشده به ثبت رسانده است. به نظر میرسد، با توجه به تداوم قطعی برق، مشکلات تامین مواد اولیه و به تبع آن کاهش تولید، شرکتها برای تامین تقاضای محدود مشتریان از موجودی انبار به میزان بیشتری استفاده کردهاند. شاخص «میزان فروش محصولات» در شهریور، پس از حذف اثر فصلی معادل، 42.9 برآورد شده است و نشاندهنده این موضوع است که برای هفتمین ماه پیاپی، فروش کارخانهها در وضعیت رکودی قرار دارد و فروش با شدت بیشتری نسبت به ماه قبل کاهش داشته است؛ بهطوریکه طی 20ماه گذشته از بهمن 1401 تاکنون، دومین مقدار کم خود را به ثبت رسانده است. از یکسو تقاضای ضعیف مشتریان و از سوی دیگر اختلال در زنجیره تامین مواد اولیه و خطوط تولید کاهش فروش را در اکثر رشتهفعالیتها به دنبال داشته است. مشکلات اصلی از دید برخی از فعالان اقتصادی در شهریور 1403 قطعیهای گسترده برق (دو تا سهروز در هفته) و تعطیلات شهریورماه باعث کاهش فعالیت و تولید بنگاههای اقتصادی شده و به دلیل قطعیهای پیشبینینشده در بسیاری از فعالیتها، به دستگاهها و همچنین مواد اولیه آسیب وارد شده و شرکتهای تولیدی را متضرر کرده است. به دلیل کمبود نقدینگی، تقاضای مشتریان کاهش داشته و در بسیاری از موارد، تسویهنشدن بدهیها، سفارشها و وصول مطالبات و چکهای مشتریان برای شرکتها امکانپذیر نیست که این موضوع افزایش رکود در سمت تقاضا را به دنبال داشته است. فرآیند تخصیص ارز طولانیتر شده است و در بسیاری موارد، تخصیص ارز موردنیاز برای واردات مواد اولیه صورت نمیگیرد. برخی از شرکتهای حملونقلی که بار صادراتی دارند، در گمرک به دلیل پروسههای اداری با معطلی چند روزه روبهرو هستند که این امر باعث زیان آنها میشود.
