الگوی فرار از فلاکت

رئیس‌جمهور السالوادور نایب بوکله می‌گوید کشورش برای دنیا الگویی است در زمینه صلح، اعتماد و خوش‌بینی. او تاکید می‌کند: «هیچ‌کس نمی‌تواند این ادعا را انکار کند.» از منظر فایننشال‌تایمز، او برای این ادعا دلایل خوبی دارد. السالوادور که پیش از این یکی از پرخشونت‌ترین کشورهای جهان محسوب می‌شد، در ماه دسامبر توانست ۲۴روز پیاپی بدون قتل را تجربه کند. قیمت بیت‌کوین که بوکله آن را در سال۲۰۲۱ به پول قانونی و بخشی از ذخایر مالی این کشور تبدیل کرد، از ۱۰۰هزار دلار عبور کرده است. از همه مهم‌تر، صندوق بین‌المللی پول موافقت کرده است که مبلغ ۱.۴میلیارد دلار به دولت بوکله وام پرداخت کند؛ اتفاقی که راه را برای ورود ۲.۲میلیارد دلار تامین‌مالی خارجی دیگر هموار می‌سازد.
جاه‌طلبی‌های بوکله که پس از یک پیروزی بزرگ در انتخابات فوریه۲۰۲۴، دوره دوم ریاست‌جمهوری خود را سپری می‌کند، اکنون بسیار فراتر از بازگرداندن امنیت به کشور رفته است. این رئیس‌جمهور ۴۳ساله در حال بهره‌گیری از مهارت‌هایی است که از دوره کاری خود به‌عنوان مدیر تبلیغات آموخته است و تلاش می‌کند تا با نوسازی برند یک کشور کوچک و فقیر به‌عنوان «بهشت موج‌سواری و رمزارزها» سرمایه‌گذاران بین‌المللی را جذب کند.
بوکله به الگویی برای محافظه‌کاران و راست‌گرایان در جهان تبدیل شده است. بعد از اعلام خبر کاهش تاریخی نرخ قتل در السالوادور در سال۲۰۲۴، ایلان ماسک در پستی در شبکه اجتماعی ایکس گفت: «چنین اتفاقی باید در آمریکا رخ دهد و حتما رخ خواهد داد.» بسیاری از شهروندان آمریکای لاتین که با افزایش جرائم خشن در کشورهای خود دست به گریبان هستند، روش‌ بوکله را تحسین می‌کنند. دولت‌های غربی که ابتدا به‌دلیل گرایش‌های اقتدارگرایانه بوکله، از تعامل با او احتراز می‌کردند، اکنون او را که به یکی از محبوب‌ترین رهبران جهان تبدیل شده است، پذیرفته‌اند. به گفته یکی از دستیاران او، «بوکله بهترین متحد برای ایالات‌متحده است. او مواد مخدر را توقیف کرده، مهاجرت را کاهش داده و اقتصاد را بهبود بخشیده است.»
اما این تغییر و تحولات هزینه گزافی داشته است. بر اساس گزارش‌های دولتی، از مارس۲۰۲۲ بیش از ۸۳هزار نفر تحت قوانین وضعیت فوق‌العاده بازداشت شده‌اند. او همچنین قدرت را در دستان خود متمرکز کرده و قضات دیوان عالی را که با انتخاب مجدد او مخالف بودند، اخراج کرده است.
کنشگران درباره شکنجه، مرگ در بازداشت، تعلیق حقوق اساسی و ناپدیدسازی قهری در السالوادور هشدار داده‌اند. اما بوکله پشیمان نیست. او در ماه سپتامبر در سازمان ملل گفت: «برخی می‌گویند هزاران نفر را زندانی کرده‌ایم، اما در واقع میلیون‌ها نفر را آزاد کرده‌ایم.»
پرسش کلیدی
اکنون پرسش کلیدی آن است که آیا رویکرد تعاملی غرب با دولتی که به نحو چشم‌گیری امنیت را بهبود داده، رویکردی صحیح است یا السالوادور را به سمت دیکتاتوری سوق می‌دهد؟
به گفته یکی از همکاران ارشد اندیشکده شورای روابط خارجی آمریکا، «با وجود همه مشکلات فاحش، به نظر می‌رسد این روش فعلا به کاهش جرایم در سطح خیابان‌ها منجر شده است و این امر ارائه استدلال برای مخالف با آن را دشوار می‌کند.»
تغییراتی که بوکله ایجاد کرده است، در پایتخت کشور، سان سالوادور، مشهود است. برج‌های اداری جدید و درخشان خط افق شهر را زیبا کرده‌اند و مراکز خرید شیک و نوساز همه‌جا دیده می‌شوند. دولت بوکله همچنین سرمایه‌گذاری سنگینی در زیرساخت‌ها کرده است و بزرگراه‌ها و کمربندی‌های زیادی احداث شده‌اند. عملیات ساخت یک فرودگاه جدید در شرق کشور آغاز شده و جاده دسترسی به پروژه‌ای موسوم به «شهر موج‌سواری۲» نیز آماده بهره‌برداری است. انتظار می‌رود این پروژه که در ۱۸۰ کیلومتری پایتخت قرار داد، مکمل موفقیت شهر موج‌سواری اصلی باشد که گردشگران خارجی بسیاری را جذب کرده است. هدف اجرای این طرح‌ها جذب سرمایه‌گذاری خارجی و تقویت رشد اقتصادی است که تا پیش از به قدرت رسیدن بوکله نسبتا ضعیف بود. براساس گزارش صندوق بین‌المللی پول، رشد اقتصادی السالوادور در سال جاری ۳درصد پیش‌بینی می‌شود. برخی مقامات و صاحب‌نظران این عمکرد را تحسین و یادآوری می‌کنند بوکله وارث کشوری شد که در تنگنای اقتصادی شدید قرار داشت و در منطقه‌ای واقع شده است که از معضلات عظیم اجتماعی رنج می‌برد، با این حال او توانسته است امید را بازگرداند.
میزان محبوبیت بوکله به بالای 90درصد رسیده است که نشان می‌دهد او در حال حاضر یکی از محبوب‌ترین سیاستمداران جهان است. حزب او در انتخابات سال گذشته بیش از 85درصد آرا را به‌دست آورد و اکنون با اعمال وضعیت اضطراری کنترل قوه‌قضائیه و نیروهای امنیتی را در اختیار دارد. وضعیت فوق‌العاده اجازه می‌دهد برخی حقوق مدنی مانند آزادی اجتماع، حق دسترسی متهم به وکیل مدافع و حق تفهیم اتهام پس از بازداشت، تعلیق شوند.
با وجود ارتباط نزدیک بوکله با راست‌گرایان افراطی در جهان، یکی از دستیاران او تاکید می‌کند بوکله رئیس‌جمهوری عمل‌گرا است. او شخصی است که اگر لازم باشد یک روز بسته‌های غذایی توزیع می‌کند و روز دیگر کاخ ریاست‌جمهوری را خصوصی می‌کند. او آنچه را که لازم است انجام می‌دهد و الگوی او سنگاپور یا کره‌جنوبی است.
به گفته یک کارشناس سازمان حقوق بشر السالوادور که وضعیت برخی از زندانیان از آغاز وضعیت اضطراری را بررسی کرده است، بسیاری از بازداشت‌شدگان متهم به ارتکاب جرم تحت عنوان مبهم «توطئه و تبانی» هستند. درباره این اتهام، بازداشت پیش از محاکمه الزامی است. به گفته این کارشناس، «این یک سیستم عظیم دستگیری خودسرانه بر پایه ایجاد تغییرات در قوانین است.»
مقامات دولتی این کشور از عملکرد خود دفاع می‌کنند و می‌گویند اعمال وضعیت فوق‌العاده موجه بوده و نتایج چشم‌گیری داشته و از حمایت مردمی نیز برخوردار است. در همین حال، دولت‌های غربی به این نتیجه رسیده‌اند که تعامل با بوکله بهتر از اجتناب کردن از اوست. به گفته یک دیپلمات غربی، با وجود تردید درباره رویکرد بوکله، یک «مسیر مطلوب» برای او وجود دارد، به این ترتیب که از خود «میراثی مثبت از حاکمیت قانون، سیاستگذاری صحیح و تحول‌آفرین و کناره‌گیری بهنگام از قدرت» برجای گذارد.
در گزارش دسامبر خود درباره این کشور، صندوق بین‌المللی پول از توافق اولیه با السالوادور برای پرداخت وام 1.4میلیارد دلاری خبر داد. این نهاد معتبر از مقامات این کشور به‌دلیل «همکاری عالی» در زمینه تدوین برنامه‌های اصلاحات اقتصادی تقدیر کرد و گفت: «این برنامه‌ها تقویت ثبات مالی را هدف‌گیری کرده‌اند و به ایجاد شرایط مناسب برای رشد اقتصادی قوی‌تر و فراگیرتر کمک می‌کنند.»
به گزارش دنیای اقتصاد،با این حال، بسیاری از دولت‌های خارجی و نهادهای بین‌المللی بر سر این دوراهی قرار دارند که آیا تعامل با بوکله رویکردی درست است یا خیر؟ موضوع دیگری که اذهان ناظران تحولات السالوادور را به خود مشغول کرده، آن است که آیا او مطابق ادعای دستیارانش، امسال وضعیت اضطراری را لغو خواهد کرد و در سال2029 (پس از پایان دور دوم ریاست‌جمهوری‌اش) از قدرت کنار خواهد رفت یا تبدیل به دیکتاوری می‌شود که برای دهه‌ها حکومت خود را تحمیل خواهد کرد؟