سوخت سیاسی شوک اقتصادی

همزمان، پژوهشی از صندوق بین‌المللی پول به اثر بی‌ثباتی‌ها و ریسک‌های سیاسی بر رشد اقتصادی می‌پردازد. بر اساس این پژوهش، بی‌ثباتی سیاسی اثر منفی واضحی را بر رشد اقتصادی کشورها می‌گذارد. بررسی آمارهای مربوط به شاخص ثبات سیاسی بانک جهانی نیز نشان می‌دهد، از سال۲۰۱۷ تا ۲۰۲۳، نمره ایران در این شاخص ۰.۷۷ واحد کاهش یافته و رتبه ایران از رده ۱۸۰جهان به ۱۹۴ در میان ۲۱۱کشور دنیا سقوط کرده است. با توجه به آنکه ریسک‌های سیاسی در بلندمدت به ریسک اقتصادی تبدیل می‌شوند، به نظر می‌رسد با توجه به وضعیت فعلی، بهبود رشد در گرو ثبات سیاسی باشد.
مطابق اعلام مرکز آمار، رشد اقتصادی پاییز ۱۴۰۳ با احتساب نفت ۱.۶درصد ثبت شده که در کف ۱۷فصل اخیر خود قرار گرفته است. یکی از مهم‌ترین عوامل موثر در این افت شدید، کاهش اثر نفت در رشد اقتصادی است که از مدت‌ها پیش نسبت به آن هشدار داده شده بود. این احتمال می‌رود با تشدید محدودیت بر صادرات نفت ایران در فصل‌های آتی، رشد اقتصادی با کاهش بیشتر مواجه شده و حتی به زیر یک‌درصد نیز برسد. مرکز آمار در گزارشی ارقام مربوط به رشد اقتصادی ۹ماهه ۱۴۰۳ را منتشر کرد. بر این اساس رشد اقتصادی ۹ ماهه تا پایان آذرماه ۱۴۰۳ به قیمت ثابت سال ۱۴۰۰، با نفت ۳.۱ درصد و بدون نفت ۲.۲درصد بوده است. همچنین مطابق این آمار در پاییز ۱۴۰۳ رشد فصلی اقتصادی بدون نفت ۱.۱درصد و با نفت ۱.۶درصد بوده است. این در حالی است که رشد اقتصادی در فصل تابستان سال جاری با نفت ۳.۴ و بدون نفت ۲.۳درصد بوده است. بنابراین رشد اقتصادی با احتساب نفت در پاییز نسبت به تابستان ۱۴۰۳، کاهش ۱.۸واحد درصدی را تجربه کرده است.
بررسی اجزای مختلف رشد اقتصادی نشان می‌دهد که در پاییز ۱۴۰۳، سهم ‌رشد بخش کشاورزی ۰.۳درصد، سهم رشد بخش صنایع و معادن ۰.۵درصد و سهم رشد گروه خدمات ۰.۸درصد بوده است به‌جز سهم بخش کشاورزی که نسبت به پاییز سال ۱۴۰۲، رشد ۰.۲واحد درصدی را ثبت کرده، سهم دو گروه دیگر نسبت به مدت مشابه سال گذشته کاهشی شده است. بنابراین می‌توان گفت علاوه بر بخش نفت، عملکرد نزدیک به صفر بخش صنعت نیز در کاهش رشد اقتصادی پاییز ۱۴۰۳ اثرگذار بوده است که بخش قابل‌توجهی از این موضوع به نبود سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های کشور و همچنین قطعی‌های برق که در پاییز نیز ادامه داشت برمی‌‌گردد.
تعدادی از زیربخش‌هایی از گروه‌های مختلف در پاییز ۱۴۰۳ عملکرد منفی را ثبت کردند. زیربخش توزیع گاز طبیعی با رشد منفی ۷.۶درصد، سایر معادن با منفی ۰.۲درصد، ساختمان با منفی ۰.۹درصد و سایر خدمات عمومی، اجتماعی و شخصی با منفی ۷.۴درصد از جمله این بخش‌ها هستند.
یکی دیگر از بخش‌های مهم در آمار رشد اقتصادی پاییز ۱۴۰۳، عملکرد تشکیل سرمایه ثابت ناخالص است که در پاییز ۱۴۰۳ رشد منفی ۱.۲درصدی را ثبت کرده است؛ درحالی‌که طی فصول گذشته رشد این بخش مثبت بوده است. این موضوع نشان از کاهش سرمایه‌گذاری دارد که به‌عنوان یک عامل مهم در افزایش رشد اقتصادی، عملکرد نامطلوب آن می‌تواند به تشدید افت رشد اقتصادی در ماه‌های آتی منجر شود. نکته قابل‌توجه در رابطه با آمار رشد پاییز ۱۴۰۳این است که این عملکرد در شرایطی رقم خورده که ریسک‌های سیاسی حضور ترامپ در کاخ سفید و اعمال فشار حداکثری علیه ایران هنوز در این فصل تشدید نشده و تنها انتظارات حاصل از این اتفاقات اثر خود را بر عملکرد اقتصاد در این فصل گذاشته است. بنابراین به نظر می‌رسد با تداوم وضع موجود امکان دارد رشد اقتصادی ایران به زیر یک‌درصد نیز کاهش یابد.
به گزارش دنیای اقتصاد،این در حالی است که مطابق برنامه‌ریزی‌های صورت‌گرفته از سوی سیاستگذار، هدف‌گذاری‌هایی برای تحقق رشد اقتصادی ۸درصدی در نظر گرفته شده است. اما عملکرد اقتصادی ماه‌های گذشته نشان می‌دهد شرایط لازم برای تحقق این هدف فراهم نبوده و وجود یک عامل خارجی که همان سرمایه‎گذاری به‌عنوان موتور محرکه رشد اقتصادی است، برای رسیدن به این هدف و بهبود وضعیت رشد ضروری است. بنابراین انتظار می‌رود برای اصلاح این وضعیت در کوتاه‌مدت و به عنوان اولین قدم در راستای کاهش فشار تحریم‌ها و ریسک‌های سیاسی گام برداشته شود و در بلندمدت اصلاحات اقتصادی و کاهش وابستگی به اقتصاد نفتی در دستور کار سیاستگذار قرار گیرد.