در شرایطی که اغلب بانک‌ها در گیر و دار مذاکرات برجام، نوسانات زیادی را تجربه کرده و در ماه‌های اخیر متحمل ریسک‌های سیاسی نسبتا زیادی بوده‌اند،بانک رسالت که خاستگاه کرمانی دارد، از ابتدای سال ۱۴۰۱، روند صعودی خود را آغاز کرده و تا امروز بیش از ۱۲۰۰درصد بازدهی را به لحاظ قیمتی به ثبت رسانده است.
بانک رسالت به‌عنوان یک بانک قرض‌الحسنه، بخش عظیمی از منابع حاصل از سپرده‌های مشتریان را در قالب تسهیلات به اشخاص غیردولتی تخصیص داده و بخش دیگری از منابع حاصل از مشتریان را در اوراق بهادار سرمایه‌گذاری کرده است. یکی از دلایل اقبال سهامداران و فعالان بازار به این سهم، سپرده‌گذاری و سرمایه‌گذاری درست منابع در اوراق توسط این بانک بوده که به افزایش ۳۳۳درصدی درآمد سپرده‌گذاری و اوراق بدهی منجر شده است. همچنین مدیریت درست هزینه‌ها در این بانک موجب شده است تا حاشیه سود این بانک از ۵درصد در سال ۹۹به ۴۶درصد در سال ۱۴۰۰افزایش پیدا کند. در ادامه با موشکافی دقیق درباره صورت‌های مالی بانک رسالت، اطلاعات بیشتر و مفید‌تری در خصوص این بانک ارائه می‌شود. بانک قرض‌الحسنه رسالت پس از اخذ مجوز از بانک‌مرکزی در تاریخ ۲۶ بهمن ۱۳۹۰ در اداره ثبت شرکت‌ها به ثبت رسید. مجوز فعالیت این بانک در تاریخ ۲۶/ ۰۵/ ۱۳۹۱ توسط بانک‌مرکزی صادر و اولین شعبه بانک در تاریخ ۲۸/ ۰۵/ ۱۳۹۱ افتتاح شد. با هماهنگی‌های انجام‌شده توسط بانک‌مرکزی، ساماندهی صندوق‌های قرض‌الحسنه کل کشور شامل صندوق قرض‌الحسنه مهر وطن، مهر میهن، میلاد مکریان و رسالت به این بانک سپرده شده است. فعالیت اصلی بانک براساس فرهنگ مقدس قرض‌الحسنه، افتتاح حساب سپرده ریالی و ارزی به صورت قرض‌الحسنه و جاری و پرداخت تسهیلات و قبول سپرده‌ها به صورت قرض‌الحسنه است. در حال حاضر، تعداد شعب عادی این بانک حدود پنج‌شعبه و به صورت فعال است. در راستای پیاده‌سازی سیاست بانکداری اجتماعی و توسعه خدمات غیر‌حضوری، علاوه بر این پنج‌شعبه، ۹۱واحد غیر‌فیزیکی نیز مشغول فعالیت هستند. این درحالی است که این بانک در سال ۱۳۹۹ دارای ۷۶شعبه عادی و ۱۴۱واحد غیر‌فیزیکی بوده است. در راستای این سیاست، میانگین تعداد کارکنان نیز از ۳هزار و ۲۴۴نفر به هزار و ۱۵۶ نفر کاهش یافت. ترازنامه بانک‌ها؛ مهم‌ترین ابزار تحلیل بررسی ترازنامه بانک رسالت نشان می‌دهد که این بانک، در پایان سال ۱۴۰۰ حدود ۵۷هزار و ۴۰۰میلیارد تومان دارایی داشته که عمده این دارایی‌ها تسهیلات اعطایی به اشخاص غیردولتی بوده است. این تسهیلات که بیش از ۳۲هزار میلیارد تومان از دارایی‌های بانک رسالت را تشکیل می‌دهد، مهم‌ترین موضوعی است که باید به صورت دقیق‌تر مورد واکاوی قرار گیرد. بنابراین در ادامه این گزارش به این بخش توجه ویژه‌تری خواهد شد. سرمایه‌گذاری در اوراق بهادار یکی دیگر از دارایی‌های بااهمیت این بانک است و بیش از ۸هزار و ۳۰۰میلیارد تومان از دارایی‌ها را تشکیل داده است. در بخش بدهی‌ها نیز، مهم‌ترین موردی که باید بر آن تمرکز داشت، سپرده مشتریان است که عمدتا به صورت قرض‌الحسنه جمع‌آوری شده است. در نتیجه با نگاهی کلی به ترازنامه و در واقع وضعیت عملکرد مالی این بانک می‌توان متوجه شد که عملیات این بانک بسیار ساده بوده و در ادامه نیز می‌توان با نگاهی دقیق‌تر به اقلام ترازنامه‌ای درک بهتری از این بانک و فعالیت‌های آن داشت. نگاه کلی به صورت سود و زیان بانک‌ها نیز مانند تمامی شرکت‌های تولیدی درآمد‌های عملیاتی خود را در صورت سود و زیان، به ثبت می‌رسانند. درآمد‌های عملیاتی بانک شامل درآمد سپرده‌گذاری و اوراق بدهی و خالص درآمد کارمزد‌هاست. درآمد سپرده‌گذاری و اوراق بدهی در بانک رسالت حدود ۲هزار و ۳۰۰میلیارد تومان بوده که نسبت به سال ۹۹، با افزایش ۳۳۳درصدی همراه بوده است. با وجود روند صعودی درآمد کارمزد و افزایش کلی درآمد‌های عملیاتی، شاید نکته مثبت این بانک این باشد که افزایش هزینه‌ها نسبت به افزایش درآمد‌ها بسیار اندک بوده و سود خالص این بانک از ۵۴میلیارد تومان در سال ۱۳۹۹ به هزار و ۴۲۴میلیارد تومان در سال ۱۴۰۰ افزایش پیدا کرده و حاشیه سود قابل‌توجهی را به وجود آورده است. بهای تمام‌شده پول یکی از عواملی که در بهای خدمات بانک‌ها نقش مستقیم دارد، بهای تمام‌شده پول است. بنابراین برای دریافت خدمات و تسهیلات ارزان قیمت‌تر توسط عموم مردم و بخش‌های مختلف اقتصادی از بانک‌ها لازم است، بهای تمام‌شده پول کاهش پیدا کند که این امر به مدیریت درست هزینه‌های مستقیم بستگی دارد. بهای تمام‌شده پول شامل دو بخش مستقیم و غیرمستقیم است که سود سپرده‌های جمع‌آوری‌شده بخش مستقیم و هزینه‌های اداری، عمومی و استهلاک قسمت غیرمستقیم بهای تمام‌شده پول را تشکیل می‌دهند. از آنجا که بانک رسالت، سپرده‌های مشتریان را به صورت قرض‌الحسنه می‌پذیرد، بهای تمام‌شده پول شامل هزینه‌های اداری، عمومی و استهلاک می‌شود. بررسی بهای تمام‌شده پول می‌تواند برای سهامداران و فعالان بانکی، حائز اهمیت باشد. موجودی نقد بخش عمده موجودی نقد بانک رسالت، شامل سپرده‌های نزد بانک‌ها و موسسات اعتباری داخلی است. مبلغ این سپرده‌ها بیش از ۶هزار و ۸۰۰میلیارد تومان است که در حساب‌های سپرده کوتاه‌مدت و بدون محدودیت در برداشت سرمایه‌گذاری شده است. تسهیلات اعطایی و مطالبات از اشخاص غیردولتی یکی از دارایی‌های مهم بانک قرض‌الحسنه رسالت، تسهیلات اعطایی به اشخاص غیردولتی است. حدود ۲۳هزار و ۱۰۰میلیارد تومان از این تسهیلات به صورت جاری بوده؛ به این معنی که کمتر از دوماه از سررسید آن گذشته است. با کسر سود سال‌های آتی و کارمزد‌های معوق، خالص تسهیلات اعطایی حاصل می‌شود. معمولا بانک‌ها بخشی از تسهیلات را به‌عنوان ذخیره در نظر گرفته‌اند تا از مبلغ این تسهیلات کسر شود. در بخش تسهیلات جاری پس از کسر مبلغ خالص تسهیلات از ارزش وثایق، طبق قانون ۵/ ۱درصد از این مبلغ به‌عنوان ذخیره عمومی لحاظ می‌شود. حدود ۲۲۷میلیارد تومان از تسهیلات نیز تا پایان سال ۱۴۰۰، در طبقه سررسید گذشته قرار گرفته؛ چرا که معمولا بین ۲ تا ۶ماه از سررسید این تسهیلات گذشته است. از آنجا که ۱۰درصد خالص این تسهیلات پس از کسر ارزش وثایق به‌عنوان ذخیره اختصاصی مطالبات مشکوک‌الوصول در این طبقه در نظر گرفته می‌شود، احتمالا ارزش این وثایق هزار و ۲۰۰میلیارد تومان بوده است. علاوه بر آن، ۲۶۴میلیارد تومان نیز در طبقه معوق قرار می‌گیرد؛ چرا که بین ۶ تا ۱۸ماه از تاریخ سررسید آن گذشته است. همچنین ۲۰درصد از این تسهیلات پس از کسر ارزش وثایق، به‌عنوان ذخیره اختصاصی مطالبات مشکوک‌الوصول در نظر گرفته می‌شود. از کل مبلغ تسهیلات، ۱۵۰میلیارد تومان تسهیلات اعطایی به اشخاص غیردولتی در طبقه مشکوک‌الوصول بوده و بیش از ۱۸ماه از تاریخ سررسید آن گذشته است و می‌توان بین ۵۰ تا ۱۰۰درصد آن را به‌عنوان ذخیره اختصاصی مطالبات مشکوک‌الوصول در نظر گرفت. سرمایه‌گذاری در سایر اوراق بهادار عمده اوراق بهاداری که بانک‌رسالت در آن سرمایه‌گذاری کرده، شامل اسناد خزانه اوراق مشارکت و اوراق مرابحه دولتی بوده و سود عمده این اوراق، ۲۰درصد است. همچنین مطابق بخش‌نامه بانک‌مرکزی مورخ ۱۱شهریور ۱۳۹۹، بانک‌ها موظفند حداقل ۳درصد مانده سپرده سرمایه‌گذاری خود را به اوراق اسلامی اختصاص دهند. درآمد سپرده‌گذاری‌ها بیش از هزار و ۴۰۰میلیارد تومان از درآمد‌های سپرده‌گذاری در سال ۱۴۰۰ مربوط به سود اوراق مشارکت بوده که افزایش آن نسبت به دوره مشابه قبل، به دلیل افزایش منابع بانک حاصل از سپرده‌گذاری مشتریان بوده است. قابل‌توجه است که تمام درآمد‌های حاصل از اوراق به صورت غیر‌مشاع است. درآمد‌های مشاع شامل درآمدهایی است که به‌نسبت سپرده و سهم بانک و سپرده‌گذار میان این دو تقسیم می‌شود؛ اما درآمد غیر‌مشاع با سپرده‌گذار مشترک نیست و صرفا این درآمد حق بانک و سهامداران آن است. از آنجا که حساب همه سپرده‌گذاران و مشتریان، قرض‌الحسنه و جاری بوده، بنابراین درآمد حاصل از اوراق، حتی اگر از منابع سپرده‌گذاران باشد، غیر‌مشاع بوده و حق بانک است؛ چرا که بانک متعهد به پرداخت سود به مشتریان نیست. سپرده قانونی نیز بخش دیگری از درآمد‌های مربوط به سپرده است که به‌تناسب زمان و مطابق با بسته سیاستی نظارتی بانک مرکزی با نرخ یکدرصد محاسبه و در حساب‌ها منظور می‌شود. اغلب مبلغ درآمد کارمزد در بانک رسالت، مربوط به کارمزد تسهیلات قرض‌الحسنه و افزایش مبلغ آن در سال ۱۴۰۰ نسبت به سال ۱۳۹۹ به دلیل افزایش اعطای تسهیلات قرض‌الحسنه بوده است. در بانک‌ها علاوه بر درآمد کارمزد، حسابی تحت عنوان هزینه کارمزد نیز تعریف شده است. از آنجا که کارمزد برای صنعتی مانند بانک، واژه‌ای مثبت تلقی شده و بخش هزینه‌ای آن در نظر گرفته نمی‌شود، شاید کمی مبهم به نظر برسد. با بررسی صورت‌های مالی بانک رسال و سایر بانک‌ها می‌توان دریافت که عمده هزینه‌های کارمزد به کارمزد عملیات شتاب مربوط می‌شود. اغلب مردم هنگام خرید محصولات یا خدمات در فروشگاه‌ها، از کارتخوان استفاده می‌کنند. در زمان استفاده از کارتخوان کارمزدی از خریدار یا فروشنده‌ای که کارتخوان دارد، کم نمی‌شود؛ اما زمانی که پول از حساب خریدار به حساب فروشنده منتقل می‌شود، از بانک مقصد کارمزد گرفته می‌شود؛ بدون آنکه از حساب دارنده کارتخوان مبلغی کسر شود. هزینه کارمزد، در سال ۱۴۰۰، حدود ۲۶۵میلیارد تومان بود که نسبت به سال ۱۳۹۹ تغییر چندانی نداشت. هزینه‌های اداری و عمومی هزینه‌های اداری و عمومی بانک قرض‌الحسنه رسالت، به دو دسته هزینه کارکنان و هزینه اداری تقسیم می‌شود. عمده هزینه‌های کارکنان مربوط به حقوق و دستمزد و عیدی و پاداش آنهاست که با مصوبات وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی افزایش می‌یابد. هزینه‌های اداری نیز شامل هزینه‌های خدمات انفورماتیک و هزینه‌های خدمات است و بخش دیگر آن به هزینه‌های ذخیره عمومی و اختصاصی مطالبات مشکوک‌الوصول حساب‌های دریافتنی مربوط می‌شود. هزینه مطالبات مشکوک‌الوصول یکی از هزینه‌هایی که در بانک‌ها، قابل‌توجه است و محاسبه آن به تحلیل آنها کمک شایانی می‌کند، هزینه مطالبات مشکوک‌الوصول است. همان‌طور که اشاره شد، اغلب دارایی‌های بانک رسالت را تسهیلات اعطایی به اشخاص غیردولتی تشکیل می‌دهد. بنابراین محاسبه ذخیره‌های عمومی و اختصاصی این تسهیلات حائز اهمیت است و می‌تواند بر سود‌آوری بانک‌ها تاثیر بسزایی داشته باشد. در بند‌های فوق، به این مطلب اشاره شد که خالص تسهیلات پس از کسر ارزش وثایق مبنایی برای محاسبه ذخایر این تسهیلات خواهد بود؛ اما این وثایق دارای ضرایبی هستند که با توجه به نوع دارایی این ضرایب تعیین می‌شوند. به‌عنوان مثال، اگر وثیقه یکی از تسهیلات ساختمان باشد، ۷۰درصد ارزش این ساختمان مبنایی برای کسر از خالص تسهیلات خواهد بود. پس از محاسبه ارزش وثایق و کسر این مبلغ از خالص تسهیلات، ضرایب دیگری را نیز برای ذخیره عمومی و اختصاصی در نظر می‌گیریم که در مطالب فوق توضیحاتی در خصوص آن داده شد. ضریب ذخیره اختصاصی برای تسهیلات با سررسید گذشته، ۱۰درصد، سررسید معوق، ۲۰درصد و مشکوک‌الوصول ۵۰درصد در نظر گرفته شده است. ذخایر عمومی نیز با ضریب ۵/ ۱درصد محاسبه شده است. این ذخایر پس از کسر از مانده مطالبات مشکوک‌الوصول سال مالی قبل، به عنوان هزینه اختصاصی یا عمومی مطالبات مشکوک‌الوصول در صورت سود و زیان درج می‌شوند.
