اثر سرمایه‌گذاری در ماشین‌آلات بر رشد صنعت

افزایش سرمایه‌گذاری در یک اقتصاد عموما به عنوان موتور رشد تلقی می‌شود. اگر سرمایه‌گذاری انجام شده توانایی تبدیل به ارزش افزوده در اقتصاد را نداشته باشد نشانه نامولد بودن سرمایه‌گذاری مذکور است. اینکه چرا سرمایه گذاری های انجام شده در ماشین آلات در سال های 86 تا 91 منجر به افزایش تولیدات صنعتی نشده‌ است، علت این رخداد می‌تواند به دلیل بیماری هلندی باشد.
در سال 97 نسبت به 96 حجم انباشت سرمایه ناخالص در بخش ماشین آلات به شدت کاهش پیدا کرد، این رخداد را می‌توان ناشی از افزایش قیمت ارز و آغاز موج جدید تحریم ها با خروج آمریکا از برجام دانست.
پس از شوک خروج این میزان سرمایه از بخش ماشین آلات، روند صعودی بسیار ملایمی هم در سرمایه گذاری در ماشین آلات و هم در تولیدات صنعتی شکل گرفته است اما هنوز هم سرمایه های خارج شده از بخش ماشین آلات به طور کامل جبران نشده است.
نیمه دوم دهه هشتاد و سراب سرمایه گذاری
سرمایه گذاری می‌تواند در بخش مولد یا نامولد صورت بگیرد. سرمایه گذاری مولد منجر به افزایش سطح تولید می‌شود و از آن با عنوان موتور رشد یاد می‌شود.
اصولا سرمایه گذاری در ماشین آلات اگر که مولد باشد باید منجر به افزایش ارزش افزوده در بخش صنعت ‌شود، چرا که ماشین آلات به طور عمده در بخش صنعت و معدن به کار گرفته می‌شوند و افزایش سرمایه گذاری در آنها منطقا باید به افزایش تولید در این بخش ها منجر شود.
در سال های 86 تا 91 ارتباط چندانی بین سرمایه گذاری در ماشین آلات و تولید ناخالص داخلی بخش صنعت دیده نمی‌شود. این امر که چرا سرمایه گذاری در ماشین آلات در ایران در این سال ها نتوانسته است که به ارزش افزوده تبدیل شود، احتمالا می‌تواند به دلیل بروز بیماری هلندی در ایران در سال های مذکور باشد. بیماری هلندی بیانگر وضعیتی است که درآمد های ارزی کشور در اثر افزایش میزان فروش نفت و یا سایر منابع طبیعی، رشد می‌کند و با ورود ارز های جدید به کشور، ارزش پول ملی به‌طور کاذب تقویت می‌شود.
بخاطر اینکه این تقویت پول ملی ناشی از رشد بخش حقیقی در اقتصاد نبوده است، با افزایش ارزش پول ملی و کاهش نرخ ارز واردات نیز افزایش می‌یابد و در نتیجه تولید داخلی و خصوصا بخش صنعت دچار مشکل می‌شود.
پر رنگ تر شدن نقش ماشین آلات در تولیدات صنعتی
مطالعات نشان می‌دهد از سال 91 به بعد همبستگی بین صنعت و سرمایه گذاری در ماشین آلات پدیدار شده است. به عبارت دیگر در سال هایی که افزایش سرمایه گذاری در ماشین آلات داشته ایم، تولید ناخالص داخلی بخش صنعت نیز رشد کرده است.
همچنین رشد میزان تشکیل سرمایه ثابت در ماشین آلات بسیار پر نوسان تر از رشد تولید ناخالص داخلی بخش صنعت بوده است. حتی در برهه هایی رشد تشکیل سرمایه در ماشین آلات به منفی 40 و یا مثبت 40 نیز رسیده است. درحالیکه رشد تولیدات بخش صنعت از 20 درصد بیشتر نبوده است.
کاهش حجم سرمایه گذاری در ماشین آلات
اما در سال های اخیر از میزان این نوسانات به طور قابل توجهی کاسته شده است. کاهش نوسانات در رشد سرمایه گذاری احتمالا ناشی از کاهش حجم عظیمی از میزان سرمایه گذاری در این بخش است. در این سالها میزان رشد سرمایه گذاری در ماشین آلات از 6 درصد فراتر نرفته است. در این سال ها رشد سرمایه گذاری در ماشین آلات و رشد تولید در بخش صنعت تقریبا برهم منطبق بوده اند.
در 97 سرمایه گذاری در بخش ماشین آلات به طور قابل توجهی کاهش یافت که حدود یک دوم میزان سرمایه گذاری در ماشین آلات در نیمه دوم دهه هشتاد بود.
پس از آن روند صعودی بسیار ملایمی هم در تولیدات صنعتی و هم در سرمایه گذاری ماشین آلات انجام گرفته است. اما این افزایش هنوز نتوانسته است میزان سرمایه های خارج شده از این بخش را بازگرداند.
بنابراین علاوه بر اینکه افزایش سرمایه گذاری خصوصا در بخش ماشین آلات از ملزومات رشد تولیدات در صنعت است، ساختار و ترکیب این سرمایه گذاری که میزان مولد یا نامولدی آن را نمایان می‌سازد نیز از اهمیت بسزایی برخوردار است.