بنای تاریخی «میر زبیر» در بخش پاریز سیرجان با قدمت نزدیک به ۹۰۰ سال، گچ‌بری‌های منحصر به‌فرد و معماری کم‌نظیر، در حالی غریبانه در سکوت دشت قهستان روزگار می‌گذراند که مرمت ناکافی، حفاری‌های غیرمجاز و بی‌توجهی متولیان، این شاهکار تاریخی اما فراموش شده را با تخریب تدریجی روبه‌رو ساخته است...
بناهای تاریخی، شناسنامه هویتی یک سرزمین هستند؛ میراثی فرهنگی که اگر از آن حفاظت نشود نه تنها تاریخ محلی را محو می‌کند بلکه حلقه‌ای از زنجیره تمدن بشری را برای همیشه از بین می‌برد و بنای تاریخی میر زبیر در روستای شریف‌آباد قهستان سیرجان یکی از همین گنجینه‌های در معرض خطر است که با وجود ثبت ملی، در انتظار توجه جدی برای نجات از تخریب کامل به سر می‌برد. از میان باغ‌های بادام روستای شرف آباد قهستان در بخش پاریز و در فاصله ۶۰کیلومتری شهر سیرجان که گذر کنیم، بنای باشکوه خودنمایی می‌کند که طبق تخمین کارشناسان قدمت آن به قرن ششم هجری یعنی ۹۰۰سال قبل می‌رسد و در نوع خود به لحاظ معماری و تزئینات در استان کرمان کم نظیر است. اهالی منطقه این بنا را به نام «میر زبیر» می‌شناسند و به روایتی کاربری بنا، مسجد بوده است اما در روایت دیگر این بنا را آرامگاه شخصی به نام میر زبیر عنوان کرده اند، چیزی که هنوز برای مسئولان میراث فرهنگی هم قطعی نیست و نیاز به بررسی و کاوش‌های تخصصی بیشتر دارد. هر چند این بنای تاریخی کهن در دوره‌هایی مرمت و ثبت ملی شده و اهالی بومی نیز برای حفظ آن کوشیده اند اما تغییرات جوی و طمع افراد سودجو آسیب‌هایی به آن وارد کرده که نیاز به مرمت، ساماندهی و معرفی این ظرفیت بسیار ارزشمند برای استفاده گردشگران دارد و این خواسته بارها از سوی مسئولان محلی و مردم بیان شده اما توجهی به آن نشده است. گچ‌بری‌های شگفت انگیز محمود صالحی، محقق و نویسنده حوزه میراث فرهنگی با اشاره به سابقه کهن بنای میر زبیر اظهار داشت: نام بنا نشان می‌دهد که این بنا به دوره پیش از حاکمیت حکومت‌های شیعی باز می‌گردد و با وجود محراب در بنا، احتمال مسجد بودن آن را تقویت می‌کند. وی ادامه داد: گچ‌بری‌های بکار رفته در این بنا نشان‌دهنده تمدن پیشرفته و شهرنشینی از دوره صفویه تا قاجار است، البته تاکنون پژوهش تاریخی جامع درباره بنای مذکور انجام نشده است. محسن اسدی باستان‌شناس و محقق نیز در رابطه با تاریخچه بنا گفت: در این مکان ۲مقبره به نام‌های میر طلحه و میر زبیر وجود دارد و سبک گچ‌بری آن مشابه مسجد جامع نیریز و آتشکده‌های منطقه است. وی تاکید کرد: مشخصات و عکس‌های قدیمی این بنا، قبل و بعد از مرمت در آرشیوی که توسط اینجانب گردآوری شده، موجود است و مسئولان می‌توانند برای انجام عملیات مرمت از این اسناد استفاده کنند. اقدامات ناکافی برای حفط و مرمت بنای میر زبیر اما بخشدار پاریز با اشاره به مرمت این بنا در سال ۱۳۷۵، اظهار داشت: این بنا از آن زمان تاکنون تنها یک یا ۲بار مورد بازسازی قرار گرفته که اقداماتی در شان حفظ و مرمت یک اثر باستانی و تاریخی نیست. حامد گوئینی تاکید کرد: مکاتبات فراوانی با روسای فعلی و پیشین اداره میراث فرهنگی سیرجان برای مرمت و حفظ این بنا انجام شده اما متاسفانه تاکنون هیچ اقدام عملیاتی برای مرمت اصولی بنا صورت نگرفته است. وی با اشاره به حضور گردشگران برای بازدید از این بنا تصریح کرد: امیدواریم بازدید انجمن‌های تخصصی و پوشش رسانه‌ای موجب توجه جدی مسئولان برای مرمت و تبدیل این مکان به یک قطب گردشگری شود. تخریب توسط حفاران غیرمجاز دهیار روستای شریف‌آباد قهستان نیز گفت: این بنا در سال ۸۵۰قمری بازسازی و در سال ۱۳۷۵در فهرست آثار ملی ثبت شد، از نمای بیرونی چهارضلعی و از داخل ۶ضلعی است. محمد نورمندی افزود: این اثر تاریخی شباهت زیادی به گنبد جبلیه کرمان (با قدمت حدود یک هزار ساله) دارد اما نقوش گچ‌بری منحصربه‌فرد آن در هیچ اثر تاریخی کرمان دیده نمی‌شود. وی تاکید کرد: از آنجا که این اثر ثبت ملی شده است باید از سوی اداره میراث فرهنگی و نهادهای مربوطه تحت نظارت و مرمت شود، البته افراد بومی تلاش خود را برای حفظ بنا انجام داده اند اما باید حمایت‌های لازم صورت گیرد. دهیار روستای شریف‌آباد قهستان ادامه داد: هر روز شمار زیادی کاوشگر غیرمجاز در این محل به حفاری می‌پردازند که علاوه بر آسیب به بنا، برای مردم منطقه نیز ایجاد مزاحمت می‌کنند که باید برخورد شود. میر زبیر ظرفیت قطب گردشگری را دارد رییس اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی شهرستان سیرجان هم گفت: قدمت این بنا به قرن پنجم و ششم هجری می‌رسد و چنین آثاری با این ویژگی‌های معماری و تزئینات گچ‌بری در استان کرمان کم شمار هستند. وحید حسینی افزود: آنچه اکنون از بنای میر زبیر باقی مانده، تنها بخشی از بنای اصلی است که حفظ شده و تاکنون بازسازی صورت نگرفته است. هرچند در گذشته مرمتی روی آن انجام شده اما این بنا همچنان نیازمند مرمت مجدد و توجه ویژه است. وی با اشاره به ضرورت توسعه مسیر دسترسی به این بنا تصریح کرد: در صورت برنامه‌ریزی برای توسعه گردشگری در این منطقه باید مسیر دسترسی بهینه‌سازی شود تا بازدیدکنندگان به راحتی بتوانند از این مجموعه دیدن کنند. رییس اداره میراث فرهنگی سیرجان با بیان اینکه در حال حاضر دهیاری روستا مسئولیت مراقبت از بنا را بر عهده دارد، گفت: این منطقه ظرفیت تبدیل به یک قطب گردشگری را دارد و می‌توان در کنار جاذبه‌های تاریخی، از ظرفیت‌های گردشگری روستایی نیز بهره برد. ابهام در کاربری بنا و ضرورت انجام مطالعات میدانی وی با بیان اینکه کاربری اصلی بنا هنوز به طور قطع مشخص نیست، خاطرنشان کرد: ساختار بنا شبیه مسجد نیست و احتمالا مقبره است اما برای تعیین هویت واقعی آن نیاز به پژوهش‌های باستان‌شناسی داریم، هر چند با توجه به شباهت‌های سبکی، این بنا مربوط به دوره ایلخانی و منتسب به «میر زبیر» یا «میرطلحه» باشد اما برای اثبات این موضوع باید گمانه‌زنی‌های علمی، مطالعات باستان‌شناسی برای تعیین دقیق کاربری و هویت این اثر انجام شود. جذب مشارکت بخش خصوصی برای نجات میر زبیر حسینی در پایان با اشاره به لزوم تخصیص بودجه برای نجات این بنای تاریخی گفت: حداقل کاری که می‌توان انجام داد، جذب کمک‌های بخش خصوصی و تخصیص بودجه دولتی برای انجام مطالعات و مرمت اصولی است تا بتوان این اثر را به یک مجموعه گردشگری قابل دسترس تبدیل کرد. به گزارش ایرنا،بنای میر زبیر سیرجان با معماری شگفت‌انگیز و گچ‌بری‌های کم‌نظیر برای علاقه مندان و گردشگران تقریبا ناشناخته مانده و امروز بیش از هر زمان دیگری نیازمند چشم بینا و دستی یاریگر است، زیرا فرسایش زمان به همراه بی‌توجهی انسان، بقای این میراث کهن را به شدت تهدید می‌کند.
