تراز تجاری بخش صنعت منفی است و صنعت ایران همچنان سهم قابل‌توجهی از بازارهای صادراتی ندارد. در حالی صنعت سهم ۱۴درصدی از صادرات غیرنفتی کشور دارد که بررسی مقاصد و گروه‌‌‌های کالایی صادراتی صنعت حاکی از نبود تنوع شرکا و کالاهای صادراتی است...
تحلیل صادرات صنعتی سه‌ماهه ۱۴۰۳و مقایسه آن با سال‌های گذشته نشان می‌دهد که صادرات تولیدات کارخانه‌‌‌ای ایران همچنان محدود به چند کشور همسایه مثل عراق و افغانستان و صادرات کالاهای صادراتی نیز محدود به چند گروه کالایی مثل محصولات پلیمری، صنایع‌غذایی و شیمیایی است. بررسی جزئیات صادرات همچنین بیانگر این است که کالاهای صنعتی ایران سهم قابل‌توجهی از صادرات به اصلی‌‌‌ترین شرکای تجاری کشور هم ندارند. بررسی شاخص عملکرد رقابت صنعتی نیز حاکی از این است که توانایی کشور در صادرات صنعتی یا کالاهای کارخانه‌‌‌ای در سطح بین‌المللی نیز همچنان ناچیز است و از همین‌رو ایران نتوانسته است حضور پررنگی در بازارهای بین‌المللی و جایگاه موثری در تجارت جهانی داشته باشد. داده‌‌‌های جهانی از جمله آمار یونیدو نیز حاکی از این است که کشور در شاخص‌‌‌هایی همچون رقابت‌‌‌پذیری صنعتی و خلق ارزش‌افزوده صنعتی جایگاه مناسبی ندارد و حجم ارزش‌افزوده صنعتی ایران طی دهه اخیر (۱۳۹۹-۱۳۹۰) تقریبا در کانال ۶۰میلیارد دلار ثابت بوده و در سال‌های اخیر این رقم وارد کانال ۷۰میلیارد دلاری شده است. همچنین در حالی بهبود رقابت‌‌‌پذیری صنعتی مستلزم دو مولفه اصلی گسترش تولید برای افزایش حضور در بازارهای داخلی و بین‌المللی و افزایش محتوای فناورانه است که بررسی‌‌‌ها حاکی از این است که ظرفیت و کیفیت تولید و همچنین تولید محصولات مبتنی بر فناوری نیز در کشور روند رو به بهبودی نداشته است. آمارهای داخلی همچون گزارش شامخ صنعت حاکی از سطوح بسیار پایین ظرفیت تولید در بسیاری از بنگاه‌‌‌هاست و نشان می‌دهد تولید به دلیل مشکلات زنجیره تامین مواد اولیه، محدودیت ارزی، ناترازی انرژی و کمبود سرمایه در گردش و نقدینگی روندی کاهشی داشته است. کارشناسان معتقدند علاوه بر این مشکلات، نبود استراتژی توسعه صنعتی، خطا در سیاستگذاری ارزی و تجاری و همچنین محدودیت‌های ناشی از تحریم، از دلایل اصلی هستند که باعث شده‌اند صنعت ایران در مسیر خلق ارزش‌افزوده و ارتقای فناوری پیش نرود. براساس آمار سه‌ماهه ۱۴۰۳، صادرات کالاهای با فناوری سطح بالا همچنان سهم یک‌درصدی از صادرات کشور در این بازه زمانی دارد. بررسی آمار صادرات و واردات غیرنفتی در سه‌ماهه ۱۴۰۳ نشان می‌دهد تراز تجاری بخش صنعت از لحاظ ارزشی ۷۲۹۱میلیون دلار و به لحاظ وزنی ۵۴۵هزار تن منفی بوده است. در این بازه زمانی میزان صادرات صنعتی کشور ۱.۹۱۶میلیون دلار به وزن ۱۷۹۷هزار تن و واردات بخش صنعت، ۹۲۰۷میلیون دلار به وزن ۲۳۴۲هزار تن بوده است. براساس این آمار از چهار بخش عمده اقتصادی شامل پتروشیمی و پایه نفتی، معدن و صنایع معدنی، کشاورزی و صنعت، تراز تجاری در دو بخش صنعت و کشاورزی منفی است. همچنین در عملکرد تجارت خارجی در سه‌ماهه ۱۴۰۳ در مجموع با ۷۲کشور دارای تراز تجاری مثبت به میزان ۵میلیارد دلار بوده و با ۵۰کشور تراز تجاری منفی ۶میلیارد دلاری داشته‌‌‌ایم. بررسی صادرات سه‌ماه اول امسال حاکی از این است که صنعت سهم ۱۴درصدی از کل صادرات غیرنفتی کشور دارد. در این بازه زمانی پتروشیمی و پایه نفتی سهم ۵۴درصدی، کشاورزی سهم ۸درصدی و معدن و صنایع معدنی سهم ۲۲درصدی از صادرات داشتهاند. صادرات صنعتی در سه‌ماهه ۱۴۰۳، یک‌میلیارد و ۹۱۶میلیون دلار به وزن ۱۷۹۷هزار تن بوده که نسبت به سه‌ماهه سال ۱۴۰۲، از نظر ارزشی ۱۱درصد و از نظر وزنی ۹درصد افزایش داشته است. براساس این گزارش، متوسط قیمت هر تن کالای صادراتی ۳۵۷دلار است که نسبت به مدت مشابه سال قبل ۲درصد افزایش داشته است. محصولات پلیمری سهم ۳.۷درصدی، صنایع غذایی سهم ۳.۵درصدی، شیمیایی سهم ۲درصدی، نساجی، پوشاک و کفش سهم ۱.۳درصدی، ماشین‌‌‌سازی و تجهیزات سهم ۰.۹درصدی، لوازم‌خانگی سهم ۰.۹درصدی، صنایع برق و الکترونیک سهم ۰.۶درصدی، محصولات سلولزی، سهم ۰.۵درصدی، خودرو و نیروی محرکه سهم ۰.۴درصدی، دارو سهم ۰.۱درصدی، صنایع ورزشی و خلاق سهم ۰.۱درصدی و تجهیزات پزشکی سهم ارزشی ناچیزی از کل صادرات سه‌ماهه ۱۴۰۳ داشتهاند. بررسی جزئیات صادرات صنعتی حاکی از این است که بیشترین میزان کاهش ارزشی صادرات در بخش صنعت، مربوط به صنعت دارو است که در سه‌ماهه امسال نسبت به مدت مشابه سال گذشته ۲۹درصد کاهش داشته است. تجهیزات پزشکی، صنایع ورزشی و خلاق، لوازم‌خانگی و نساجی، پوشاک و کفش نیز از جمله گروه‌‌‌های صنعتی هستند که نسبت به مدت مشابه سال قبل صادرات کمتری داشتهاند. صادرات صنعتی کشور در سه‌ماهه ۱۴۰۳ در اکثر گروه‌‌‌های صنعتی کمتر از ۵۰۰میلیون دلار بوده است. صادرات محصولات پلیمری ۵۰۵میلیون دلار، صنایع غذایی ۴۷۵میلیون دلار، شیمیایی ۲۷۳میلیون دلار، نساجی، پوشاک و کفش ۱۸۲میلیون دلار، ماشین‌‌‌سازی و تجهیزات ۱۲۲میلیون دلار، لوازم‌خانگی ۱۲۰میلیون دلار، صنایع برق و الکترونیک ۸۵میلیون دلار، محصولات سلولزی ۶۳میلیون دلار، خودرو و نیروی محرکه ۵۵میلیون دلار، دارو ۱۹میلیون دلار، صنایع ورزشی و خلاق ۱۳میلیون دلار و تجهیزات پزشکی ۳میلیون دلار در سه‌ماه اول ۱۴۰۳ ثبت شده است. مقاصد صادراتی بخش صنعت طی سه‌ماهه ۱۴۰۳ بررسی مقاصد صادراتی بخش صنعت در سه‌ماه اول امسال حاکی از این است که همچنان عراق با سهم ۴۳درصدی اولین بازار محصولات صنعتی کشور است. افغانستان با سهم ۱۰درصدی، پاکستان با سهم ۷درصدی، امارات متحده عربی با سهم ۷درصدی، ترکیه با سهم ۶درصدی، فدراسیون روسیه با سهم ۴درصدی، جمهوری‌آذربایجان با سهم ۴درصدی و ترکمنستان با سهم ۲درصدی به ترتیب دیگر بازارهای صادراتی بخش صنعت کشور هستند. سایر کشورها نیز سهم ۱۷درصدی از صادرات صنعتی کشور داشتهاند. بررسی صادرات صنعتی به کشورهای شریک تجاری نیز حاکی از این است که صنعت سهم قابل‌توجهی از صادرات به چین به‌عنوان اولین شریک تجاری نداشته است. براساس آمار سه‌ماهه تجارت، صادرات صنعتی به عراق شامل محصولات پلیمری با سهم ۸درصدی، صنایع غذایی با سهم ۷درصدی و لوازم‌خانگی با سهم ۳درصدی است. صادرات صنعتی به امارات متحده عربی نیز شامل صنایع شیمیایی با سهم ۵درصدی است. صادرات صنعتی به افغانستان نیز شامل محصولات پلیمری با سهم ۱۰درصدی، صنایع غذایی با سهم ۹درصدی و نساجی، پوشاک و کفش با سهم ۸درصدی است. صادرات صنعتی به پاکستان نیز شامل صنایع غذایی با سهم ۱۲درصدی و محصولات پلیمری با سهم ۷درصدی است. صادرات صنعتی به هند نیز شامل صنایع شیمیایی با سهم ۷درصدی است. صادرات صنعتی به فدراسیون روسیه نیز شامل صنایع غذایی با سهم ۸درصدی است. صادرات صنعتی به جمهوری‌آذربایجان نیز شامل صنایع غذایی با سهم ۱۴درصدی، محصولات پلیمری با سهم ۱۲درصدی، نساجی، پوشاک و کفش با سهم ۵درصدی و شیمیایی با سهم ۴درصدی است. صادرات به تفکیک واسطه‌‌‌ای، سرمایه‌‌‌ای و مصرفی بررسی سهم صادرات به تفکیک واسطه‌‌‌ای، سرمایه‌‌‌ای و مصرفی طی سه‌ماهه ۱۴۰۳ و مقایسه با مدت مشابه سال قبل حاکی از این است که سهم ارزشی صادرات کالاهای واسطه‌‌‌ای ۸۳.۵درصد، کالاهای مصرفی ۱۳.۶درصد و سرمایه‌‌‌ای ۰.۱درصد است. این سه گروه کالا به ترتیب سهم وزنی ۹۲.۶، ۶.۸ و ۰.۱درصدی از صادرات سه‌ماهه داشتهاند. صادرات کالاهای واسطه‌‌‌ای، مصرفی و سرمایه‌‌‌ای نسبت به مدت مشابه سال گذشته، از لحاظ ارزشی به ترتیب افزایش ۴، ۱۲ و ۶۵درصدی را ثبت کرده است. صادرات به نسبت سطح فناوری بررسی صادرات سه‌ماه اول ۱۴۰۳ به‌نسبت سطح فناوری حاکی از این است که صادرات محصولات اولیه سهم ۴۰درصدی، صادرات با فناوری سطح متوسط سهم ۲۸درصدی، صادرات مبتنی بر منابع سهم ۲۳درصدی، صادرات با فناوری سطح پایین سهم ۸درصدی و صادرات با فناوری سطح بالا تنها سهم یک‌درصدی از صادرات کشور در این بازه زمانی داشته است. در این بازه زمانی کشور تنها ۸۸میلیون دلار صادرات فناوری سطح بالا داشته که البته نسبت به مدت مشابه سال گذشته از لحاظ ارزشی ۴۱درصد و از لحاظ وزنی ۹۶درصد افزایش یافته است. همچنین صادرات فناوری سطح پایین، ۱۰۳۲میلیون دلار بوده که نسبت به سال قبل از لحاظ ارزشی ۰.۴درصد و از لحاظ وزنی ۱۱درصد افزایش داشته است. صادرات مبتنی بر منابع در سه‌ماه اول ۱۴۰۳، ۳۰۸۸میلیون دلار بوده که نسبت به سال قبل از لحاظ ارزشی ۱۴درصد و از لحاظ وزنی ۷درصد افزایش نشان می‌دهد. صادرات فناوری سطح متوسط نیز ۳۶۷۶میلیون دلار در این بازه زمانی بوده که از لحاظ ارزشی ۰.۱درصد افزایش و به لحاظ وزنی ۳درصد کاهش داشته است. صادرات محصولات اولیه نیز در سه‌ماهه ۱۴۰۳، ۵۳۸۵میلیون دلار بوده که نسبت به سه‌ماهه مشابه سال گذشته از لحاظ ارزشی ۶درصد و از لحاظ وزنی ۸درصد افزایش داشته است.
