راهکارهایی برای کاهش خسارت سرمازدگی پسته

امیرحسین محمدی، مهم‌ترین عامل مقابله با سرمازدگی را پیش‌بینی دمای هوا دانست و گفت: اگر بهترین شرایط را برای کنترل سرمازدگی داشته باشیم اما نتوانیم دما را کنترل کنیم، همه‌چیز از دست می‌رود. وی تاکید کرد: به کار گرفتن تمامی راهکارهای تحقیقاتی، مستلزم داشتن اطلاع از زمان وقوع سرمازدگی است که باید برای آن چاره‌اندیشی اساسی شود. محمدی، با اشاره به تحقیقات صورت ‌گرفته برای کمک به کشاورزان و کاهش میزان خسارت سرمازدگی در باغات پسته، از کشاورزان خواست در اولین گام از هرس زودهنگام درختان خودداری کنند و این کار را تا اواخر بهمن‌ماه به تاخیر بیندازند. وی، عدم شخم زدن زمین در محدوده زمانی وقوع سرمای بهاره، انجام آبیاری‌های سبک و جمع‌آوری علف‌های هرز را از دیگر راهکارهای مقابله با سرمازدگی بیان کرد و افزود: کشاورزان در زمان‌هایی که خطر سرمازدگی وجود دارد، از سوزاندن لاستیک خودداری کنند.
سرپرست پژوهشکده پسته، با اشاره به دو نوع سرمازدگی انتقالی و تشعشعی، بیان کرد: در سال‌های اخیر ما با سرمازدگی تشعشعی روبرو بودیم که معمولا در هوای آرام، بدون باد و ابر رخ می‌دهد و در سرماهای خشک بیشتر خسارت می‌زند. وی ادامه داد: در سایر مناطق پسته‌کاری عمده دنیا به دلیل بالا بودن رطوبت معمولا خسارت این نوع سرمازدگی کمتر است. محمدی با بیان اینکه خسارت سرمازدگی تشعشعی در گیاه پسته خیلی متنوع است، گفت: آنچه در شدت سرمازدگی بسیار اهمیت دارد، میزان دمایی که کاهش پیدا می‌کند، مدت زمان قرار گرفتن در معرض هوا و سرعت کاهش شبکۀ فیزیولوژیک است.
محمدی، با اشاره به حساسیت ارقام مختلف پسته در مقابل سرمازدگی، گفت: پسته کله ‌قوچی حساس‌ترین رقم پسته است و پس از آن احمدآقایی و اکبری که از ارقام دیرگل پسته است، قرار دارند. وی اظهار کرد: سه اصل کلی فرار از سرمازدگی، کاهش هدررفت گرما و افزایش گرما برای مقابله با سرمازدگی مطرح است که گام اول و نقطۀ ضعف ما در استان کرمان، پیش‌بینی دما است. سرپرست پژوهشکده پسته، با بیان اینکه در پیش‌بینی دمای هوا در استان و کل کشور ضعف داریم، افزود: اگر بهترین شرایط را برای کنترل سرمازدگی داشته باشیم اما نتوانیم دما را کنترل کنیم، همه از دست می‌رود، بیشترین خسارت سرمازدگی در اردیبهشت‌ ماه رخ داد، زیرا قابل پیش‌بینی نبود. وی ادامه داد: امیدواریم بتوانیم روز به روز پیش‌بینی‌ها را به واقعیت نزدیکتر کنیم اما هیچ‌گاه نمی‌توانیم مطمئن باشیم که کامل می‌شود.
محمدی، بیان کرد: حساس‌ترین مرحله در مقابل سرمازدگی مرحلۀ گل‌دهی پسته و مقاوم‌ترین هم مرحلۀ رکود است و آن‌چه که ما خسارت می‌بینیم همیشه در مرحلۀ گل‌دهی است. وی با بیان اینکه دو روش برای کنترل سرمازدگی وجود دارد، گفت: یک روش‌ غیرفعال است که مختص مناطقی است که می‌خواهند باغ جدید احداث کنند که انتخاب مکان مناسب و رقم و پایه مناسب باید مد نظر قرار گیرد.
تاخیر در هرس درختان
سرپرست پژوهشکده پسته با بیان اینکه در باغ‌های فعلی باید از روش کنترل فعال برای مقابله با سرمازدگی استفاده کرد، ادامه داد: اولین توصیه برای سال آینده، عدم انجام هرس زودهنگام است و هرچقدر هرس زمستانه نزدیک عید و فصل رویش گیاه نزدیک شود، برای مقابله با سرمازدگی بهتر است، این یک توصیه قطعی و اثبات شد است. وی گفت: اگر کشاورز از هم اکنون تا آخر بهمن‌ماه را برای هرس در نظر گرفته باشد توصیۀ ما هرس درختان آخر بهمن‌ماه است، زیرا درخت دیرتر فعال می‌شود. محمدی، مدیریت کف مزرعه را از دیگر راهکارهای مقابله با سرمازدگی بیان کرد و گفت: در مزارعی که در شیب قرار دارند، با توجه به این‌که سرمازدگی تشعشعی در این مناطق رخ می‌دهد، اگر خاکریزی انتهای مزرعه باشد بر افزایش خسارت سرمازدگی تاثیر می‌گذارد و حذف خاکریز، میزان سرمازدگی را کاهش می‌دهد.
عملیات خاک‌ورزی ممنوع
وی با تاکید بر عدم شخم زدن زمین در زمان‌هایی که امکان خطر سرمازدگی وجود دارد، افزود: به طور قطع و یقین می‌توانیم بگوییم در مناطقی که احتمال سرمازدگی وجود دارد در محدودۀ زمانی مشخص که سرد است به هیچ‌ وجه نباید عملیات خاک‌ورزی انجام شود. ‌ سرپرست پژوهشکده پسته با بیان این‌که انجام آبیاری‌های سبک می‌تواند گرما را برگرداند، خاطرنشان کرد: جمع‌آوری علف‌های هرز، خار و خاشاک داخل باغ نیز می‌تواند بر کاهش میزان خسارت سرمازدگی تاثیر بگذارد. وی تاکید کرد: اگر تمامی این موارد که توصیه می‌کنیم طی یک بروشور و دستورالعمل در اختیار باغداران قرار گیرد، حدود ۲ و نیم درجه می‌تواند دما را تعدیل کند. در سرمازدگی، دهم درجه تاثیر دارد و اگر بتوانیم دما را از منفی نیم‌درجه به منفی 4 دهم درجه برسانیم، خسارت را رد کرده ایم و مجموع کارهای توصیه شده می‌تواند بسیار موثر باشد.
محمدی، ماشین مولد باد را از دیگر روش‌های کنترل فعال دانست و گفت: کارهای تحقیقاتی این ماشین در پژوهشکده انجام شده و در یک باغ در سیرجان نصب شده و می‌تواند به کاهش خسارت سرمازدگی کمک کند. وی استفاده از دستگاه چاهک معکوس و مولد رطوبت و باد را نیز برای مقابله با سرمازدگی موثر عنوان و بیان کرد: پاشش آب یکی از موثرترین روش‌ها برای کنترل سرمازدگی است اما در استان کرمان با محدودیت منابع آبی و نبودن این آپاش‌ها در سیستم مواجه هستیم، ولی کاملا می‌تواند خسارت سرمازدگی را کم کند.
لاستیک آتش نزنید
سرپرست پژوهشکده پسته خاطرنشان کرد: نکته‌ای که در دنیا نیز بسیار به آن توجه شده، منابع حرارتی است؛ در گذشته و در سال 85 سرمازدگی‌ها در دمای منفی دو تا سه درجه سانتیگراد اتفاق می‌افتاد، در سال گذشته و سال قبل از آن، دمای منفی ۶ و 7 درجه را شاهد بودیم که در سرمازدگی‌های با این میزان کاهش دما، اجبار داریم از منابع حرارتی استفاده کنیم. وی ادامه داد: از منابع حرارتی به شیوه‌های مختلفی می‌توان استفاده کرد که یکی از آن‌ها سوزاندن پوست خشک است، سوزاندن پوست خشک با وجود این‌که دود زیادی تولید می‌کند و باعث آلودگی می‌شود باز هم برای حفظ محصول توصیه می‌شود، فرمول این‌که چه تعدادی باشد را استخراج کردیم.
محمدی، با بیان اینکه لاستیک برخلاف ظاهرش تقریبا تاثیری برای مقابله با سرمازدگی ندارد، افزود: لاستیک علاوه بر این‌که سبب آلودگی هوا می‌شود، دودی که تولید می‌کند باعث می‌شود نور خورشید دیرتر به زمین برسد و سرمازدگی را تشدید می‌کند، بنابراین سوزاندن لاستیک به هیچ ‌وجه نباید استفاده شود. وی اظهار کرد: استفاده از بخاری متحرک باغی از دیگر روش‌های مقابله با سرمازدگی است که فعالیت هایی در این زمینه در پژوهشکده انجام شده و به‌طور قطع می‌توانیم آن را توصیه کنیم؛ این بخاری‌ها پشت تراکتور بسته می‌شود و اگر تراکتور با سرعت ۸ کیلومتر در ساعت حرکت کند، هر 8 دقیقه، یک منطقۀ دو و نیم هکتاری را می‌تواند تحت پوشش قرار دهد.
سرپرست پژوهشکده پسته ادامه داد: در بخاری‌هایی که امسال به کار گرفته شده، از سوخت گازوئیل استفاده می‌شود اما در سوخت گازوئیل محدودیت داریم؛ اکنون بر اساس کارهایی که در پژوهشکده انجام شده و توصیه می‌کنیم، استفاده از نسبت‌های مختلف گازوئیل و پارافین است. البته برای ایجاد حرارت در باغ‌های پسته احتیاج به یک منبع حرارتی پاک با صرفۀ اقتصادی و کارایی بالا داریم که امیدواریم از آن‌ها استفاده شود. اما کارهای اقتصادی استفاده از بخاری‌های باغی گازوئیلی نیز در پژوهشکده انجام شده و این نشان می‌دهد این کار برای باغ‌هایی موثر است که حداقل میزان محصول آن‌ها 472 کیلوگرم در هکتار باشد و برای باغی که امسال محصولی ندارد یا کمتر از 472 کیلوگرم است از نظر اقتصادی، توجیه ندارد.
وی با اشاره به استفاده از پوشش‌های محافظتی، گفت: استفاده از سایه‌بان را همه برای مقابله با گرما می‌شناسند اما برای مقابله با سرمازدگی نیز می‌تواند موثر باشد. این یک ایدۀ جدیدی است و امسال در خاتون‌آباد شهربابک نصب شده که علاوه بر حفظ رطوبت و دمای سطح خاک، می‌تواند کنترل سرمازدگی را نیز انجام دهد و به‌عنوان یک توصیه مطرح می‌شود.
لزوم تغذیۀ مناسب درخت
محمدی، با بیان این‌که در خاک‌های شنی خسارت بیشتر از خاک‌های رسی است، خاطرنشان کرد: خاک‌هایی که سنگین‌تر و سیاه‌تر هستند، گرمای بیشتری جذب می‌کنند. وی با تاکید بر تغذیۀ درختان، افزود: درختی که تغدیۀ مناسب داشته باشد بهترین مقاومت را مقابل سرمازدگی انجام می‌دهد. سرپرست پژوهشکده پسته ادامه داد: تحقیقات نشان می‌دهد، کودهای پتاسیمی به‌خصوص در اواخر فصل رشد و بعد از برداشت محصول تاثیرگذار هستند؛ عناصری مانند روی و فسفر نیز بعد از برداشت در افزایش تحمل سرما موثر هستند اما در این بین، ازت اثر معکوس نشان می‌دهد، ازت زیادتر سبب حساسیت بیشتر در مقابل سرمازدگی می‌شود.
وی بیان کرد: شوری، حساسیت به سرمازدگی را افزایش می‌دهد و در مناطقی که دارای خاک شور هستند، مقابله با سرمازدگی پیچیده‌تر می‌شود. محمدی گفت: محلول‌پاشی با اسیدهای آمینۀ بالای ۱۰ درصد نیز کاملا در مقابله با سرمازدگی موثر است.
اقدامات بعد از سرمازدگی
وی با بیان این‌که نکته مهم بعد از وقوع سرمازدگی است، بیان کرد: در باغ‌هایی که دچار سرمازدگی شدند پاشیدن محلول اسیدآمینه کارایی زیادی برای حفظ باغ دارد. سرپرست پژوهشکده پسته تاکید کرد: اگر در منطقه‌ای همۀ باغ‌ها دچار سرمازدگی شده‌اند و یک باغی تحت‌تاثیر قرار نگرفته باشد، باید گرده‌افشانی کمکی برای آن انجام شود. وی با بیان اینکه دیدگاهمان در خصوص سرمازدگی باید از مدیریت بحران به مدیریت ریسک تغییر کند، گفت: تنوع اقلیم‌ها در مناطق پسته‌کاری کشور داریم و خرده مالکی و پایین بودن درآمد باغدارها، باعث شده خیلی از اقدامات را نتوانند انجام دهند، اما امیدواریم با همکاری ای که در حال حاضر در مجموعۀ تحقیقاتی استان وجود دارد، بتوانیم راهکارهایی را انجام دهیم.
به گزارش روابط عمومی اتاق کرمان،محمدی افزود: نکته مهم این است که مجموعه این راهکارها، مستلزم داشتن اطلاع از زمان وقوع سرمازدگی است که باید برای آن چاره‌اندیشی اساسی شود.وی خاطرنشان کرد: از سوی دیگر به دلیل کمبود بودجه‌، کارهای تحقیقاتی با تاخیر مواجه شده‌اند و باید بتوانیم آغاز کنیم، ما خود را محتاج بودجه‌ های دولتی نکرده ایم و امیدواریم این حمایت انجام شود.