کوچ کشاورزان از زراعت

بخش کشاورزی همواره یکی از پایه‌های اصلی اشتغال در ایران بوده است، اما در دو دهه اخیر، سهم این بخش از اشتغال کاهش چشمگیری داشته است. داده‌های مرکز آمار ایران نشان می‌دهد که سهم شاغلان در بخش کشاورزی از 24 درصد در سال 1384 به حدود 13 تا 15 درصد در سال‌های 1402 و 1403 رسیده است. این روند کاهشی نشان‌دهنده تحولات عمیق در ساختار اقتصادی و بازار کار ایران است که دلایل آن و پیامدهای احتمالی این تغییرات باید مورد بررسی قرار بگیرد.
بنا بر داده‌های مرکز آمار، سهم اشتغال در کشاورزی هم به‌صورت سالانه و هم در مقایسه فصلی، روند نزولی داشته است. در سال‌های 1384 تا 1390 میانگین سهم اشتغال در این بخش بالای ۲۰ درصد بود، اما از اوایل دهه ۱۳۹۰ این سهم به تدریج کاهش یافت و در سال‌های اخیر به کمتر از ۱۵ درصد رسیده است. یکی از نکات قابل توجه این است که کاهش اشتغال در کشاورزی طی فصول مختلف نیز مشاهده می‌شود. در حالی که در فصل تابستان، به دلیل اوج فعالیت‌های کشاورزی، سهم اشتغال این بخش کمی افزایش می‌یابد، اما در سایر فصول روند نزولی ادامه دارد. این موضوع نشان می‌دهد که علاوه بر عوامل فصلی، دلایل ساختاری نیز در این کاهش نقش دارند.
یکی از مهم‌ترین دلایل کاهش سهم کشاورزی از اشتغال، رشد سریع‌تر سایر بخش‌های اقتصادی، به‌ویژه خدمات و صنعت بوده است. گسترش شهرنشینی، توسعه فناوری و افزایش تقاضا برای مشاغل خدماتی باعث شده تا بخش بزرگی از نیروی کار، به‌ خصوص جوانان، تمایل بیشتری به اشتغال در این بخش‌ها داشته باشند. همچنین در سال‌های اخیر ایران با چالش‌های متعدد آب و هوایی از جمله کمبود منابع آبی، فرسایش خاک، تغییرات اقلیمی، و نوسانات قیمت محصولات روبرو بوده است. این چالش‌ها باعث شده‌اند که کشاورزی برای بسیاری از افراد به شغلی کم‌بازده تبدیل شود و آن‌ها را به سمت سایر حوزه‌های اقتصادی سوق دهد.
در بسیاری از موارد، سیاست‌های حمایتی دولت از کشاورزان به اندازه کافی مؤثر نبوده است. دسترسی محدود به تسهیلات مالی، نوسانات شدید قیمت نهاده‌های کشاورزی و سیاست‌های نامناسب خرید تضمینی محصولات از جمله مسائلی هستند که انگیزه فعالیت در این بخش را کاهش داد.
به گزارش اکوایران، هرچند اقبال بیشتر افراد به کار در بخش خدمت، معمولا در کشورهای توسعه یافته اتفاق می‌افتد و نشان از توسعه یافتگی یک کشور است، اما کوچ ناگهانی از بخش کشاورزی بی خظر نخواهد بود. با کاهش تعداد کشاورزان و تولید این بخش، ایران بیش از پیش به واردات مواد غذایی وابسته می‌شود. این امر می‌تواند در شرایط خاص مانند تحریم‌ها یا بحران‌های بین‌المللی، امنیت غذایی کشور را به خطر بیندازد. همچنین کاهش اشتغال در کشاورزی که نشان از گسترده از روستاها به شهرها شده، علاوه بر کاهش جمعیت فعال در روستاها، باعث افزایش حاشیه‌نشینی، بیکاری و مشکلات اجتماعی در شهرها می‌شود.