رالی ارزها بر سر فراگیری

در سال ۲۰۲۴، استفاده بین‌المللی از یورو تقریبا ثابت باقی ماند و سهم آن در ذخایر ارزی جهان حدود ۱۹ تا ۲۰ درصد بود؛ رقمی که حدود یک‌‌‌سوم سهم دلار آمریکا (۵۸ درصد) است. طبق گزارش سالانه بانک مرکزی اروپا (ECB)، این آمارها نشان‌دهنده فاصله قابل توجه یورو با دلار به عنوان ذخیره ارزی است. این در حالی است که برخی مقامات اروپایی از جمله کریستین لاگارد، رئیس بانک مرکزی اروپا، نسبت به فرصتی برای تقویت نقش جهانی یورو صحبت کرده‌‌‌اند، به‌‌‌ویژه در شرایطی که بی‌‌‌ثباتی سیاسی و اقتصادی ناشی از بازگشت دونالد ترامپ به ریاست‌جمهوری آمریکا، اعتماد سرمایه‌‌‌گذاران به دلار را کاهش داده است.
اگرچه یورو از زمان آغاز ریاست‌جمهوری ترامپ ۹.۵درصد در برابر دلار تقویت شده، اما سایر ارزها مانند دلار کانادا و استرالیا نیز رشد داشته‌‌‌اند. تحلیل‌‌‌گران این موضوع را ناشی از تلاش مدیران ذخایر ارزی برای تنوع‌‌‌بخشی به ذخایر خود می‌‌‌دانند. با وجود کاهش ۲ درصدی سهم دلار در ذخایر جهانی در سال ۲۰۲۴، برندگان اصلی این روند نه یورو بلکه ارزهایی همچون ین ژاپن، دلار کانادا و همچنین طلا بوده‌‌‌اند. سهم طلا در ذخایر رسمی به ۲۰ درصد رسید، در حالی‌‌‌که سهم یورو به ۱۶ درصد کاهش یافت.
لاگارد در این گزارش با اشاره به تغییرات ساختاری در فضای ارزهای بین‌المللی گفته که شرایط ممکن است به نفع یورو تغییر کند، مشروط بر آنکه سیاستگذاران اروپایی اقداماتی مانند پیشبرد اتحاد پس‌‌‌انداز و سرمایه‌‌‌گذاری، ایجاد بازارهای سرمایه منسجم، صدور بدهی مشترک اتحادیه اروپا و رفع موانع در بازارهای تامین مالی یورو را جدی بگیرند. با این حال، مسوولان بانک مرکزی اروپا اذعان دارند که رقابت با دلار کار آسانی نیست. یکی از چالش‌‌‌های کلیدی، نبود دارایی‌‌‌های امن، نقدشونده و مقیاس‌‌‌پذیر در منطقه یورو است؛ چرا که بدهی‌‌‌ها همچنان توسط کشورهای یورو به صورت جداگانه صادر می‌شوند. همچنین نبود بازار سرمایه متحد، نظام بانکی یکپارچه و حتی ظرفیت‌‌‌های نظامی، موقعیت یورو را به عنوان ارز ذخیره‌‌‌ای جهانی تضعیف کرده‌‌‌اند.
استقبال جزئی از یورو
در همین حال، عرضه اوراق قرضه با ارز یورو توسط شرکت‌های آمریکایی، معروف به «اوراق بانکی معکوس»، افزایش یافته و نشانه‌هایی از افزایش اقبال به یورو از آوریل ۲۰۲۴ دیده می‌شود. همزمان با افزایش بازدهی اوراق خزانه‌‌‌داری آمریکا، تضعیف دلار در برابر یورو، به یک همبستگی غیرمعمول اشاره دارد که تحلیل‌‌‌گران آن را نشانه‌‌‌ای از افزایش تردید نسبت به پایداری مالی آمریکا می‌‌‌دانند. در کنار رقابت با دلار، یورو با چالش‌‌‌هایی همچون رشد استفاده از ارزهای دیجیتال و ارزهای جایگزین نیز مواجه است.
به‌‌‌ویژه آنکه ترامپ از انتشار استیبل‌‌‌کوین‌‌‌های دلاری حمایت کرده و این مساله می‌تواند نقش سنتی دلار و در نتیجه مسیر رقابت یورو را نیز تغییر دهد.
طبق نمودارهای داده‌شده، شاخص ترکیبی نقش یورو در اقتصاد جهان برحسب میانگین حسابی سهم یورو با نرخ ارز ثابت در سهام اوراق قرضه بین‌المللی، وام‌های بانک‌های خارج از منطقه یورو به وام‌گیرندگان خارج از منطقه یورو، سپرده‌ها در بانک‌های خارج از منطقه یورو از طلبکاران خارج از منطقه یورو، تسویه‌حساب‌های ارزی جهانی، ذخایر ارزی جهانی و رژیم‌های نرخ ارز جهانی محاسبه شده است. از سال 2010، تخمین سهم یورو در رژیم‌های نرخ ارز جهانی بر اساس داده‌های صندوق بین‌المللی پول انجام می‌شود.
آخرین داده‌های مربوط به سهم ارزهای مختلف در مراودات تجاری، در مورد ذخایر ارزی، بدهی‌های بین‌المللی، وام‌های بین‌المللی و سپرده‌های بین‌المللی مربوط به سه‌ماهه چهارم سال ۲۰۲۴ است. داده‌های گردش مالی ارز خارجی مربوط به آوریل ۲۰۲۲ است(آخرین داده‌های موجود از یک بررسی سه‌ساله به دست آمده‌اند).
افزایش ذخایر طلای بانک‌‌‌های مرکزی
بر اساس گزارش تازه بانک مرکزی اروپا، طلا در سال ۲۰۲۴ با عبور از یورو به دومین دارایی ذخیره‌‌‌ای مهم جهانی برای بانک‌‌‌های مرکزی تبدیل شد؛ جایگاهی که تنها پس از دلار آمریکا قرار دارد. این رشد چشمگیر به دلیل خرید بی‌‌‌سابقه طلا توسط بانک‌‌‌های مرکزی و افزایش قیمت آن رخ داده است. طلا در سال گذشته ۲۰ درصد از ذخایر رسمی جهانی را به خود اختصاص داد، در حالی‌‌‌که سهم یورو ۱۶درصد و دلار آمریکا ۴۶ درصد بود. بانک مرکزی اروپا اعلام کرد که بانک‌‌‌های مرکزی برای سومین سال متوالی بیش از هزار تن طلا خریداری کردند؛ رقمی معادل یک‌‌‌پنجم تولید سالانه جهانی و دو برابر متوسط دهه ۲۰۱۰. ذخایر طلای بانک‌‌‌های مرکزی جهان در حال نزدیک شدن به اوج تاریخی خود در دوران پس از جنگ جهانی دوم و نظام برتون وودز است. تا سال ۱۹۷۱، نرخ‌‌‌های ارز جهانی به دلار آمریکا متصل بود و دلار نیز با نرخ ثابتی به طلا قابل تبدیل بود. ذخایر جهانی طلا که در دهه ۱۹۶۰ به حدود ۳۸هزار تن رسیده بود، اکنون بار دیگر تا مرز ۳۶هزار تن در سال ۲۰۲۴ افزایش یافته است.
بانک مرکزی اروپا تاکید کرده که با وجود اینکه طلا سودی ایجاد نمی‌‌‌کند و نگهداری آن هزینه‌‌‌بر است، همچنان به عنوان امن‌‌‌ترین دارایی توسط سرمایه‌‌‌گذاران شناخته می‌شود؛ یک دارایی با نقدشوندگی بالا که در معرض ریسک طرف مقابل یا تحریم‌ها قرار ندارد. طی سال‌های اخیر، بسیاری از بانک‌‌‌های مرکزی، به ویژه در کشورهای در حال توسعه، در تلاش برای کاهش وابستگی به دلار آمریکا و تنوع‌‌‌بخشی به ذخایر ارزی خود بوده‌‌‌اند. پس از حمله روسیه به اوکراین در سال ۲۰۲۲ و اعمال تحریم‌های مالی علیه مسکو، روند «دلار‌‌‌زدایی» شتاب بیشتری گرفت. بانک مرکزی اروپا در گزارش خود نوشت که «رشد تقاضا برای طلا پس از تهاجم روسیه به اوکراین شدت گرفته و در سطح بالایی باقی مانده است.»
بررسی تاریخی نشان می‌دهد که در پنج مورد از 10مورد بزرگ‌ترین افزایش‌‌‌های سالانه سهم طلا در ذخایر از سال ۱۹۹۹، کشورهایی که در همان سال یا سال قبل آن با تحریم مواجه شده بودند، نقش داشته‌‌‌اند. همچنین کشورهایی که از نظر ژئوپلیتیک به چین و روسیه نزدیک هستند، در سه سال اخیر بیش از سایر کشورها اقدام به خرید طلا کرده‌‌‌اند.به گزارش دنیای اقتصاد، در یک نظرسنجی از ۵۷ بانک مرکزی دارای ذخایر طلا، مهم‌ترین دلایل این روند شامل نگرانی از تحریم‌ها، تغییرات احتمالی در نظام پولی بین‌المللی و تمایل به کاهش وابستگی به دلار اعلام شده است. بانک مرکزی اروپا در پایان گزارش خود یادآور شد که عرضه طلا در گذشته معمولا در دوره‌های افزایش قیمت، رشد کرده و در صورت تداوم افزایش تقاضای رسمی، احتمال رشد عرضه جهانی نیز وجود دارد.