مهدی نعمت الهی: اولین نشست شورای عالی فن آوری استان کرمان در حالی برگزار شد که شواهد و نشانه ها می گوید اقتصاد کرمان راهی جز حرکت در مسیر اقتصاد دانش بنیان و فن آورانه ندارد و اقتصاد، تولید و تجارت سنتی دیگر پاسخگوی نیازهای توسعه ای استان نیست. به همین بهانه، با دکتر عماد جمعه زاده، عضو هیات علمی و مدیر گروه طراحی و ساخت دانشگاه تحصیلات تکمیلی صنعتی و فناوری پیشرفته (هایتک)، رئیس انجمن شرکت های دانش بنیان استان کرمان و دبیر شورای عالی فن آوری استان گفت و گو کرده ایم تا از رویکردها و اولویت های شورای عالی فن آوری استان کرمان و جهت گیری انجمن شرکت های دانش بنیان استان، آگاه شویم:
 
جناب دکتر! در مورد ضرورت حرکت کشور و استان کرمان به سمت اقتصاد دانش بنیان و فن آورانه توضیح دهید
امروز توسعه پایدار بر صنایع مبتنی بر دانش و فناوری بنا شده و میزان محصولات دانش‌بنیان تولید شده در یک منطقه به عنوان یکی از مولفه های تحقق اقتصاد دانش محور با شاخص دستیابی به فناوری است. در واقع اقتصاد بر پایه دانش و تکنولوژی امروزه دیگر یک انتخاب نیست بلکه یک اجبار است. حرکت از اقتصاد منبع محور به سمت اقتصاد دانش محور چند سالی است که در کشور آغاز شد و این مسیر باید در استان نیز با جدیت دنبال شود تا در آینده تزویج مغز و معدن منحر به توسعه استان شود. این نکته اثبات شده است که منابع طبیعی به تنهایی باعث رشد و پیشرفت پایدار یک منطقه نمی شوند، نمونه واضح آن خود استان کرمان است همانطور که می دانیم صنایع بزرگ معدنی و صنعتی در استان وجود دارد ولی وجود این صنایع به تنهایی نتوانسته است باعث رشد و پیشرفت شرکت های کوچک و متوسط شود. 
از سوی دیگر و با توجه به سند راهبردی که در سازمان صنعت، معدن و تجارت تدوین شده، میزان صادرات استان کرمان تا پایان افق 1404، 6 میلیارد و 300 میلیون دلار پیش بینی شده است که دستیابی به این میزان صادرات تنها با استفاده از توسعه شرکت های دانش بنیان و تولید محصولات با ارزش بالا محقق می گردد.
 
کرمان در حال حاضر چه شرایطی در این زمینه دارد و چه راهی پیموده شده است؟
تاسیس مراکز رشد و پارک علم و فناوری از مهمترین اقداماتی بوده که در این خصوص در کرمان انجام شده است. بیش از 20سال قبل با هدف ایجاد فضایی برای گسترش خلاقیت، نو آوری و افزایش ثروت از طریق هم افزایی بین مراکز آموزشی، تحقیقاتی و واحدهای فناوری و در راستای پیشنهاد پروفسور عبدالسلام فیزیکدان فقید پاکستانی (رییس وقت فرهنگستان علوم جهان سوم)، مرکز بین المللی علوم و تکنولوژی پیشرفته و علوم محیطی (دانشگاه تحصیلات تکمیلی صنعتی و فناوری پیشرفته کنونی) تاسیس و اساسنامه آن در سال 1377 به تصویب رسید. با توجه به موضوع ایجاد پارک علم و فناوری در اساسنامه  این مرکز، مرکز رشد واحدهای فناوری کرمان و پارک علم و فناوری استان کرمان با اخذ مجوزهای مربوطه فعالیت خود را در راستای اهداف تبیین شده که مهمترین آن فراهم نمودن بستر لازم برای ایجاد، رشد و توسعه شرکت های دانش بنیان است، آغاز نمود. همچنین مرکز رشد فن آوری های سلامت دانشگاه علوم پزشکی کرمان در سال 1389 به منظور پوشش و استقرار شرکت های فعال در زمینه های فن آوری های سلامت زیرنظر معاونت پژوهشی دانشگاه علوم پزشکی کرمان ایجاد شد. وجود اینگونه مراکز باعث شده تا صدها ایده، مراحل و زنجیره تجاری سازی خود را تکمیل نمایند. در حال حاضر در کشور 3 هزار و 567 شرکت دانش بنیان وجود دارد که سهم استان کرمان 58 شرکت است. با توجه به وجود پتانسیل های زیاد در استان کرمان دارا بودن سهم فقط 1.5 درصدی شرکت های دانش بنیان نشاندهنده حرکت کند استان در این زمینه است در صورتیکه استان همجوار، یزد، علیرغم جمعیت کمتر بیش از 2 درصد شرکتهای دانش بنیان را در خود جای داده است.  با توجه به پتانسیل های موجود استان هنوز قدم های زیادی باید در مسیر رشد و توسعه فرهنگ دانش بنیان برداشته شود.
 
نقاط قوت و ضعف استان در این ارتباط، کدامند؟
نکته جالب در این ارتباط این است که نقطه قوت و ضعف استان در زمینه در یک عامل مشترک می باشد و آن نیروی انسانی است. استان کرمان با بیش از 120 دانشگاه دارای حدود 160 هزار دانشجو است که از لحاظ کمیت یک نکته قوت به حساب می آید ولی از نظر مهارت نیروی انسانی، متاسفانه در وضعیت مناسبی به سر نمی برد. همانطور که می دانید یکی از عوامل اصلی شرکت های فناور، نیروی انسانی ماهر و خلاق آنهاست که باید اصلاحات ساختاری برای افزایش مهارت آموزی نیروهای فارغ التحصیل صورت پذیرد.
 
ظرفیت های عظیم کرمان در بخش های مختلف چگونه می تواند به اقتصاد دانش بنیان گره بخورد و به تحول در اقتصاد و تولید سنتی در کرمان بینجامد؟
یکی از عوامل موفقیت در هر حوزه ای ایجاد فرهنگ و نگرش مثبت در آن است که بحث دانش بنیان از این قاعده مستثنی نمی باشد. در واقع نبود نگرش به ثروت آفرینی از راه علم در استان، باعث ایجاد فاصله میان صاحبان علم و فناوری و فعالان اقتصادی شده است. اعتقاد بنده بر این است که قبل از هر نوع سیاست گذاری و برنامه ای باید کارآفرینی و ثروت آفرینی از طریق تحقیق در علم و دانش به عنوان یک ارزش والا در جامعه نهادینه شود. در واقع توسعه فرهنگ کسب و کار دانش بنیان و اصلاح الگوهای رفتاری در سطوح مختلف فرهنگی و اجتماعی از اهمیت ویژه ای برخوردار است. تحقق اقتصاد دانش بنیان نیازمند باور سرمایه‌گذاران به سودآوری علم و فناوری است.
ترویج و جلب مشارکت فعالان اقتصادی و سرمایه گذاران به حوزه کسب دانش فنی و ایجاد تکنولوژی از طریق درک فرصت های موجود در اقتصادی برپایه خلاقیت و دانش در کنار شناسایی و کشف استعدادها و هدایت آنها به سمت فناوری باید در راس برنامه های مسئولان قرار گیرد. خوشبختانه ارزش کسب و کار خلاقانه و توسعه بر اساس دانش در بین مسئولان کشور درک شده، هرچند که در استان کرمان به دلیل ساختار سنتی آن، هنوز کارهای بسیاری باید در این زمینه شکل گیرد ولی برگزاری جلسات و کارگروه های ویژه ی این حوزه نویدبخش بستر سازی مناسب برای تشویق جوانان به ایجاد فناوری است. بنابراین شایسته است تا اقدامات عملیاتی نیز در این حوزه شکل ویژه ای به خود بگیرد تا شاهد رشد وتوسعه هرچه سریعتر استان باشیم. 
همچنین به منظور موفقیت و پیشرفت باید مسیر حرکت و کسب و کار را به سمت کسب دانش فنی و خلاقیت سوق داد. بدین منظور لازم است تا نیروی انسانی را از ابتدا و در دوران دانش آموزی به صورت نیروهای خلاق پرورش داد تا بتوان نقش اساسی در یک جامعه دانش بنیان ایفا کنند. با اصلاح پیش‌فرض‌های نادرست ذهنی و پرورش نوآوری و خلاقیت در سنین پایین، افراد جامعه را برای حرکت در مسیر اقتصاد دانش بنیان آماده کنیم.
 
انجمن شرکت های دانش بنیان استان، چه شرابط و دستاوردهایی تاکنون داشته است؟
حدود ۱ سال قبل این دغدغه به وجود آمد که برای هم افزایی شرکت های دانش بنیان و بهبود محیط کسب و کار فناورانه شاید نیاز به انجمنی متشکل از خود این افراد باشد. افرادی که در شرکت های دانش بنیان و شرکت های فناور فعالیت می‌کنند دارای دو خصوصیت می باشند اول اینکه کارشان کار فناورانه و خلاقانه است و ثانیاً موفق به راه اندازی کسب و کاری شده اند. این دغدغه باعث شد که درخواستی از طرف برخی از شرکت های دانش بنیان به اتاق بازرگانی ایران برای تشکیل انجمن ارسال شود که با موافقت اصولی گرفته شده از اتاق ایران در آذرماه ۹۶ مجمع عمومی انجمن برگزار و هیئت مدیره انجمن شکل گرفت. بعد از تشکیل هیئت مدیره دو استراتژی برای شروع روند انجمن پیش رو بود: مانند خیلی از انجمن های دیگر به صورت موردی با مشکلات برخورد و با رایزنی در پی حل آنها باشیم و روش دیگر وجود نگاه جامع تر و بستر سازی برای حل مسائل به صورت ریشه ای. با انتخاب روش دوم استراتژی انجمن به این منوال شد که باید در تصمیم گیری ها و تصمیم سازی ها به سازمان های ذیربط کمک شود تا از بالا با برنامه ریزی صحیح و کارشناسی مسائل حوزه فناوری و نوآوری دنبال گردد. این رویکرد که می تواند منجر به تغییر نگرش «از بالا به پایین» به نگرش «از پایین به بالا» شود به دلیل نو بودن ایده با مقاومت هایی مواجه شد که قابل پیش بینی نیز بود چون تغییر در هر سیستمی بسیار سخت است. با این نگاه که مطابق با مواد 2 و 3 قانون بهبود مستمر محیط کسب و کار است شرکت های فناور بطور مستقیم در برنامه ریزی های حوزه فناوری مشارکت خواهند داشت. 
مجموعه اقدامات انجمن شرکت های دانش بنیان منجر به تشکیل شورای عالی فناوری و نوآوری استان کرمان شد و دبیرخانه آن نیز در خود انجمن بنا شد. این شورا به منظور یکپارچه سازی برنامه ریزی های حوزه فناوری استان و ایجاد هماهنگی و هم افزایی میان ارکان نظام فناوری و نوآوری تشکیل و مسئول تدوین و بروز رسانی سند توسعه فناوری استان، برنامه ریزی برای استقرار و اصلاح نظام فناوری و نوآوری، آمایش و آینده نگاری توسعه فناوری استان گردید. این شورا متشکل از 11 عضو اصلی با ریاست استاندار می باشد.
از موارد اصلی که انجمن دنبال کرده تلاش برای ایجاد اکوسیستم فناوری در استان کرمان است. از آنجایی که نهاد های زیادی نظیر آموزش و پرورش، دانشگاه‌ها، پارک علم و فناوری، بنیاد ملی نخبگان، سازمان فنی حرفه ای، اتاق بازرگانی، صندوق های مالی و غیره در اکوسیستم فناوری دخیل هستند بنابراین ارتباط موثر آنها پیش نیاز شکل گیری و توسعه فناوری می باشد. این خلاء، نیاز به تدوین طرحی به منظور استقرار نظام فناوری و نوآوری در استان را پررنگ می نماید. در این راستا پروپوزال طرح اجرایی استقرار اکوسیستم فناوری و نوآوری توسط انجمن، آماده شده و حتی تامین مالی آن نیز صورت گرفته است. 
یکی از مسائل و مشکلات دیگر شرکت های دانش بنیان بخصوص در استان کرمان تامین مالی برای اجرا و تجاری سازی ایده ها و طرح های خلاقانه است. به دلیل اینکه سرمایه اصلی اینگونه شرکت ها، سرمایه فکری و دانشی آنها است متاسفانه این سرمایه در سیستم های سنتی تامین مالی دارای هیچگونه ارزشی نمی باشد. انجمن به منظور برطرف نمودن این خلا، صندوق پزوهش و فناوری استان کرمان را با همکاری دانشگاه های استان کرمان راه اندازی کرده است. قابل توجه است که بیش از 60 درصد سهام این صندوق توسط خود شرکت های عضو انجمن دانش بنیان تامین گردید. این صندوق که دارای مکانیزم ارزیابی، نظارت و توانمند سازی است می تواند با ضمانت نامه های معقول سرمایه گذاری ریسک پذیر و تسهیلات اعطا نماید. در واقع مزیت اصلی این صندوق ارزش گذاری علم و ایده درخواست کننده است. 
از دیگر کارهای انجمن، تلاش برای تامین محلی برای تجاری سازی ایده های شرکت های دانش بنیان بود. در این زمینه پیگیری تامین مالی از طریق تسهیلات صندوق نوآوری و شکوفایی برای ایجاد برج فناوری در استان کرمان بود که مراحل اخذ تسهیلات برای این برج هم اکنون توسط برخی شرکت های معرفی شده در حال انجام است که پس از ارزیابی، مراحل خرید برج در یکی از خیابان های اصلی شهر کرمان انجام می شود. همچنین با همکاری پارک علم و فناوری مراحل اعطای زمین در مجموعه شهرک فناوری واقع در اتوبان هفت باغ علوی در حال انجام است. 
از کارهای دیگر انجمن، طرح برخی از مسائل در سی مین و سی و سومین شورای گفت و گوی دولت و بخش خصوصی استان بود که در این خصوص مواردی در ارتباط با مالیات شرکت های مستقر در پارک علم و فناوری و اختصاص شعبه یک تامین اجتماعی برای ارزیابی مسائل بیمه ای شرکت های دانش بنیان به تصویب رسید. همچنین پیشنهاداتی به منظور تغییرات در یکی از کارگروه های شورای برنامه ریزی و توسعه استان ها و چگونگی استفاده از بودجه های پژوهشی برای طرح در مجلس و هیات وزیران ارائه گردید. 
این یادآوری هم لازم است که علاقه مندان به منظور اطلاع از اخبار و رویدادهای حوزه فناوری استان و اطلاع از خدمات انجمن می توانند به آدرس www.daneshbonyan-kr.ir مراجعه نمایند.
 
شورای عالی فن اوری و نوآوری استان کرمان با چه رویکردها و اولویت هایی در حال شکل گیری است و چه چشم اندازی پیش روی این شورا قرار دارد؟
رویکرد شورای عالی فناوری و نوآوری نقش آفرینی بخش خصوصی فناور در تصمیم گیری ها و برنامه ریزی های حوزه فناوری استان کرمان و ایجاد هماهنگی و ارتباط موثر بین نهادهای مرتبط با توسعه فناوری استان است. این شورا که به عنوان مرجع واحد تدوین سازوکارهای همسویی بین اهداف و سیاست های استانی در زمینه فناوری و نوآوری با اهداف و سیاست های ملی شناخته می شود، وظیفه پایش، آمایش و آینده نگاری توسعه فناوری استان را برعهده دارد. ویژگی منحصر بفرد این شورا تعیین بخش خصوصی فناور به عنوان دبیرخانه آن است که می تواند به عنوان یک ساختار خاص نه تنها در استان بلکه در کشور شناخته شود. تمامی اعضای آن از افراد مسئول در حوزه فناوری و به صورت تلفیقی از بخش خصوصی و دولتی تعیین شده اند. 
امید است با تقویت این شورا و فعالیت مستمر آن شاهد حرکت پرشتاب استان به سمت رشد و پیشرفت پایدار اقتصاد دانش بنیان باشیم.