مرکز افکارسنجی دانشجویان ایران(ایسپا) طی یک تحقیق جدید ساختار تمایلات مردم ایران برای سرمایه‌گذاری پس‌اندازهای خود را در گروه‌های مختلف سنی، تحصیلی و جنسیتی گزارش کرده است.
این نظرسنجی با جامعه آماری شهروندان بالای ۱۸ سال کل کشور و تعداد نمونه ۱۵۹۰ به شیوه مصاحبه تلفنی اجرا شده است (۲۹ تیر تا ۵ مرداد ۱۳۹۹). طی این تحقیق در سوالی از مردم پرسیده شده است «هر خانواده‌ای ممکن است در زندگی بتواند پس‌انداز کند. شما ترجیح می‌دهید پس‌انداز خود را چگونه مدیریت کنید؟». ایسپا سال گذشته نیز طی یک نظرسنجی که در خردادماه ۹۸ انجام شده بود، تقسیم‌بندی سرمایه‌گذاری پس‌انداز توسط مردم ایران در بازارهای مختلف را گزارش کرده بود. در این گزارش نتایج نظرسنجی ایسپا که در روز ۲۴ شهریور منتشر شده است توصیف و تشریح شده و با نتایج سال گذشته مقایسه می‌شود. قطار سریع‌السیر از بانک به بورس مقایسه داده‌های نظرسنجی سال جاری با نتایج به‌دست‌آمده از تحقیق خردادماه ۹۸ از اقبال بسیار زیاد مردم به سرمایه‌گذاری در بورس خبر می‌دهد. در نظرسنجی سال گذشته تنها ۵/ ۱ درصد از پس‌اندازکنندگان، بورس را محل سرمایه‌گذاری وجوه پس‌اندازی خود اعلام کرده بودند. در حالی که این عدد با رشد فوق‌العاده‌ای در تیرماه امسال به ۲/ ۹ درصد رسیده است. به نوعی می‌توان گفت سهم بورس در بین پس‌اندازکنندگان حدودا ۶ برابر شده است. افزایش تعداد معامله‌کنندگان در سال ۹۹ نیز تقریبا نتیجه متناسب با وضعیت بورس در ماه‌های ابتدایی سال ۹۹ است. چنانکه آمار ورود پول حقیقی به بورس از ابتدای سال به طرز چشم‌گیری افزایش یافته و تا ماه تیر(زمان انجام نظرسنجی) نیز ادامه یافته است. ورود پول حقیقی به بورس به معنای آن بود که عوامل اقتصادی حقیقی پول خود را از بازارهای دیگر یا سپرده‌های خود خارج کرده و وارد بورس کرده‌اند. بالا رفتن شاخص بازار سهام تحت فشار ورود پول‌های حقیقی نیز مردم را تشویق به سرمایه‌گذاری بیشتر در بورس کرده و افرادی که پس‌انداز خود را در بازار سرمایه برده‌اند چندین برابر شده است.از طرف دیگر پاسخ مردم به سوال نظرسنجی در سال ۹۸ نشان می‌دهد ۸/ ۲۴ درصد از مردم مورد سوال پس‌انداز خود را در بانک نگه داشته‌اند. اما نتایج سال ۹۹ خبر از کاهش بسیار زیاد تمایل به سپرده‌های بانکی می‌دهد. در نظرسنجی جدید تنها ۱/ ۸ درصد از جامعه آماری مورد بررسی علاقه‌مند به نگهداری پس‌انداز خود در بانک هستند. اعداد نشان می‌دهد جذابیت سپرده‌گذاری برای مردم به یک‌سوم سال گذشته رسیده است. آماری که از نسبت پول و شبه‌پول در سال گذشته و امسال وجود دارد نیز با این واقعیت منطبق بوده است.در ارتباط با ترجیحات مردم در بازارهای دیگر نکته جالب کاهش نسبی استقبال از بازار طلا و سکه است. در حالی که میل به سرمایه‌گذاری در بخش طلا و سکه از ۹/ ۹ درصد به ۸/ ۵ درصد رسیده است. در بخش خرید دلار و ارز اما با افزایش علاقه‌مندی مردم مواجه هستیم. با گذشت یک سال اخیر میزان تمایل مردم از ۲/ ۱ درصد به ۶/ ۱ رسیده است. شاید بتوان از اعداد و ارقام نتیجه گرفت تقاضای سفته‌بازی تا حدی از بازار طلا و سکه به سمت بورس رفته است.در خردادماه سال قبل ۹/ ۱۴ درصد از پاسخ‌دهندگان به سوال ترجیحات سرمایه‌گذاری، بخش زمین و مسکن را انتخاب کرده بودند. آمار سال ۹۹ افزایشی ۱/ ۲ درصدی در این بخش را نشان می‌دهد. با توجه به واحدهای بزرگ سرمایه‌گذاری در بخش مسکن به‌نظر می‌آید این تغییر افزایش نسبی در حجم تمایلات پولی مردم به سرمایه‌گذاری در مسکن را نشان می‌دهد. در زمینه اشتغال‌زایی و کارآفرینی هم می‌توان صعود قابل توجهی را مشاهده کرد. تغییر علاقه به صرف وجوه پس‌انداز در بخش اشتغال‌زایی و کارآفرینی از سال ۹۸ به سال ۹۹ نزدیک به ۶ واحد درصد افزایش داشته است. در سال قبل این بخش ۶/ ۱۰ درصد برای مردم جذابیت داشته و در سال کنونی به ۵/ ۱۶ درصد رسیده است. در کل می‌توان گفت به علت وقوع نرخ بهره حقیقی منفی در سال جاری پس‌انداز مردم از سپرده‌های بانکی خارج شده و به سمت بازارها و فعالیت‌ها دیگر رفته است. یعنی بخش بزرگی از مردم اعتقاد داشته‌اند تبدیل پس‌اندازهایشان به سرمایه‌گذاری‌های دیگر مطلوب‌تر و دارای سود بالاتری خواهد بود که با توجه به انتظارات تورمی معقول به‌نظر می‌رسد. جوان‌ها بیشتر ریسک می‌کنند آمار ترجیحات سرمایه‌گذاری نشان می‌دهد در سنین بین ۱۸ تا ۲۹ سال ۹/ ۱۲ درصد پس‌اندازها جذب بازار سهام شده است؛ در حالی که این عدد برای سنین بین ۳۰ تا ۴۹ سال و بیش از ۵۰ سال به ترتیب اعداد ۴/ ۹ و ۲/ ۵ را نشان می‌دهد. از سمت دیگر با افزایش سن علاقه به نگه داشتن پس‌انداز در حساب‌های سپرده بانکی افزایش می‌یابد. افراد بالای ۵۰ سال نزدیک به ۲۶ درصد از پس‌انداز خود را در بانک نگه داشته‌اند. اما سهم پس‌اندازی که جوانان بین ۱۸ تا ۲۹ ساله در بانک به سپرده گذاشته‌اند فقط ۱۰ درصد بوده است. با توجه به ریسک پایین سپرده‌گذاری در بانک و ریسک بالای بورس می‌توان نتیجه گرفت جوان‌ها بیشتر مخاطرات سرمایه‌گذاری را متحمل می‌شوند و افراد بالای ۵۰ سال کمتر.
حضور بیشتر تحصیلکرده‌ها در بورس آمار نشان می‌دهد هرچه سطح تحصیلات فرد بیشتر باشد ترجیح برای سرمایه‌گذاری در بورس افزایش می‌یابد. اشخاص دارای فوق‌لیسانس و دکترا ۱/ ۲۲ درصد تمایل به سرمایه‌گذاری در بازار سهام داشته‌اند در حالی که افراد با تحصیلات کمتر از دیپلم تنها ۹/ ۱ درصد مایل به ورود به بازار سرمایه بوده‌اند. این نسبت برای سپرده‌های بانکی کاملا برعکس است. یعنی هرچه تحصیلات کمتر بوده، نگهداری از پس‌اندازها در بانک افزایش یافته است. نکته قابل توجه دیگر نیز آن است که افرادی که اعلام کردند پس‌اندازی ندارند در سطح تحصیلات زیر دیپلم ۷/ ۵۷ درصد، در سطح دیپلم ۶/ ۳۴ درصد و در سطح کاردانی، کارشناسی و بالاتر حدود ۲۵ درصد بوده‌اند. این نتیجه نشان از رابطه مستقیم بین پس‌انداز و سطح تحصیلات دارد که می‌تواند ناشی از رابطه مثبت درآمد و تحصیلات باشد. طلا و جواهرات: پس‌انداز زنان در آمار تفکیکی بین زنان و مردان تمایل به سرمایه‌گذاری در طلا و سکه قابل توجه است. زنان در ترجیحات خود برای صرف پس‌انداز ۱/ ۸ درصد به خرید طلا و سکه علاقه‌مندند؛ درحالی که این عدد برای مردان ۶/ ۳ درصد است. این اختلاف را می‌توان ناشی از علایق زنان در بستر فرهنگی ما به خرید طلا عنوان کرد. همچنین در این تفکیک صورت‌گرفته علاقه زنان به استفاده از سپرده‌های بانکی برای پس‌انداز ۵/ ۱۰ درصد و برای مردان ۹/ ۵ درصد است. در مقابل تمایل ۷ درصد از زنان ورود به بورس بوده درحالی که مردان دارای سهم ۳/ ۱۱ درصدی در این بخش هستند. با توجه به ریسک در دو بخش بانک و بورس می‌توان گفت میانگین ریسک‌پذیری زنان به نسبت از مردان کمتر است.
