شهرداران ۶۰ شهر بزرگ جهان سه دهه پیش «زندگی شبانه» را جایگزین «شب مردگی» کردند. حملونقل عمومی ویژه شب، فعالیت فروشگاههای بزرگ خردهفروشی تا ۶صبح، خدماتدهی شبانهروزی مراکز ورزشی و فعالیت شبانه یکهشتم شغلها ۴ مشخصه شهرهای ویژه زندگی شبانه را تشکیل میدهد...
شهرداران ۶۰شهر بزرگ جهان سه دهه پیش «زندگی شبانه» را جایگزین «شب مردگی» کردند. این سبکزندگی با تشکیل ۴ستون شهری به همت «شهرداران شبانه» در شهرهایی مثل لندن، پاریس و نیویورک ایجاد شد. شهرداران شبانه، یکسری فعالیت روزمره شهروندان را در ساعات ۶عصر تا ۶صبح در مناطق اداری شهر مجاز کردهاند و برای «تضمین امنیت»، حملونقل عمومی شبانه و همچنین نورپردازی گسترده را تامین کردهاند. ساکنان کلانشهرها بهدلیل مشغلههای کاری، فرصت «زندگی در روز» را ندارند. کلانشهرهای بزرگ جهان توانستند مشکل شبمردگی در مناطق متروک و اداری-تجاری خود را از سه دهه قبل حل کنند و با ایجاد طرح «شهرهای 24 ساعته» در مناطق اقتصادی شهر که عمدتا در مرکز شهرها قرار دارند، شبمردگی را به «زندگی شبانه» تبدیل کردند که «شهرداران شبانه» متولی اجرای زندگی شبانه در 60 کلانشهر جهان هستند. این شهرداران شب، زندگی شبانه را بر اساس چهار ستون بنا نهادهاند. نخست، شهرداران در برنامهریزی شهری خود بخشی از شغلها را به ساعات شب انتقال داده که برخی از 6 عصر و برخی از 10 شب تا 6 صبح فعال هستند. گام بعدی متولیان زندگی شبانه ایجاد فروشگاههای بزرگ خرده فروشی در طول شب است تا افراد در شب فرصتی برای خرید اقلام مورد نیاز خود در این فروشگاههای بزرگ را بهدست آورند. و ستون سوم آن تامین اوقات فراغت شهروندان در ساعات شبانه پس از کارهای روزانه است. از این رو اقدام به فراهمسازی شرایط تفریح و ورزش برای شهروندان کردند. ستون آخر آن به تحولات و تغییرات اقلیمی باز میگردد که دامن بسیاری از شهرها را گرفته و برخی از شهرهای جهان با راهاندازی زندگی شبانه در شهر، اقدام به سازگاری شهر با تغییرات اقلیمی کردهاند. یکسوم اقتصاد شهرها در شب در حالی که تهران با چالش «شبمردگی» در مناطق مرکزی خود مواجه است و این امر منجر به ناامنی، خالی از جمعیت شدن بخشی از شهر پس از ساعات کاری و در خدمت نگرفتن تمامی پتانسیل یک شهر برای چرخش اقتصادی 24 ساعته شده است، برخی از کلانشهرهای بزرگ جهان از نیویورک در آمریکا گرفته تا پاریس و لندن در اروپا، سیاست «شهرهای 24 ساعته» را در پیش گرفتهاند و با زندگی شبانه، دیگر شبمردگی معنایی ندارد و با شهرهای زنده در شب مواجهیم که یکسوم از اقتصاد این شهرها توسط فعالیتهای شبانه تامین میشود. شهرها طوری طراحی شدهاند که در روز به خوبی کار کنند، اما وقتی شب میشود چه اتفاقی میافتد؟ چند فعالیت از جمله غذاخوردن، سرگرمی، خردهفروشی، فعالیتهای فرهنگی و حتی خدماتی مانند حمل و نقل عمومی، مراقبتهای بهداشتی، مراقبت از محیط زیست، خدمات اجتماعی، و تدارکات بین ساعت 6 بعد از ظهر تا 6صبح انجام میشوند. در بسیاری از شهرهای جهان تعداد قابل توجهی از مردم در شب کار میکنند. به عنوان مثال، شهر نیویورک دارای 300هزار شغل از فروشگاههای بزرگ شبانه گرفته تا خدمات درمانی است که توسط اقتصاد شبانه پشتیبانی میشود، در حالی که در لندن از هر 8 شغل یک شغل به کار در شب اختصاص دارد. از زمان جنگ جهانی دوم، تغییرات بزرگی در ساختار زندگی روزمره رخ داده است، مانند تغییر سبک زندگی و ظهور جایگزینهای جدید مانند کار انعطافپذیر، اوقات فراغت سازمان یافته و بازگشت به زندگی درون شهری. مفهوم زندگی شبانه و «شهرهای 24 ساعته» به عنوان پاسخی مناسب به این تغییرات معرفی شد. مانند بسیاری از مفاهیم طراحی شهری، زندگی شبانه معیارهای زیادی دارد. اقتصاد شبانه یک معیار حیاتی برای احیای مراکز شهری در شب است. بدون شک فقدان ساختارهای اقتصادی مستحکم در مراکز شهری کیفیت فضاهای شهری به ویژه در شب و در نتیجه میزان استفاده از آنها را به میزان قابل توجهی کاهش داده است. معیار «اقتصاد شبانه» یکی از مهمترین معیارهای یک زندگی شبانه موفق شهری است که در فرآیند برنامهریزی و طراحی شهرهای بیست و چهار ساعته باید به این معیار بهعنوان مفهوم زندگی شبانه توجه کافی داشت. سه زیرمعیار موثر بر اقتصاد شبانه برای ایجاد یک زندگی شبانه شهری موفق «تنوع، حضور و ایمنی» است. متولی اکوسیستم شبانه شهر اما سوال این است که چه کسی باید زندگی شبانه را ایجاد و مدیریت کند؟ بیش از 60 شهر بزرگ و عمدتا صاحبنام در سراسر جهان «شهرداران شبانه» یا بخشهایی ایجاد کردهاند که مسوول مدیریت اکوسیستم شبانه شهر و ارائه راهحلهای نوآورانه برای بهبود نیمه دیگر شبانهروز هستند. این بازیگران شهری با چالشهای زیادی روبهرو هستند: از نبود گزینههای تحرک برای کسانی که در شب کار میکنند، تا نیاز به طراحی فضاهای عمومی امن و فراگیر، تا میانجیگری بین کسانی که میخواهند به مهمانی بروند و کسانی که میخواهند بخوابند. برنامهریزی شبانه به یک عنصر اساسی رقابت بین شهری تبدیل شده و جذابیت شهرها در شب موضوع مهم سیاست شهری است. تعداد ابتکارات برای ترویج زندگی شبانه شهری در حال افزایش است. اگرچه برخی از شهرها مانند لاس وگاس، ایبیزا و هنگ کنگ در مدل 24 ساعته تخصص دارند، اما پدیده برنامهریزی شبانه بر انواع مختلف شهرها به تدریج تاثیر میگذارد. مشارکت فزاینده تکتک شهروندان در سیاستهای عمومی کلانشهرها و شهرهای میانی به سیاستهای عمومی استاندارد شده، از جمله سیاستهای شبانه کمک میکند. پویایی بخش خصوصی و سیاستهای عمومی هر دو محیطهای شبانه شهری را تغییر میدهند. در فرانسه، این تحقیق روی سیاستهای شهری شبانه، بهویژه روشنایی عمومی، تحرک شبانه و حمل و نقل و اخیرا بر مدیریت تعارض متمرکز است. تکامل شب شهری در حال سازماندهی مجدد برنامهریزی شهری است. شب شهری بیشتر و بیشتر مورد توجه محققان و سیاستگذاران شهری قرار میگیرد. جهانی شدن «کلانشهر» در حال حاضر به یکی از مهمترین پدیدههای شهری تبدیل شده است. ایده فعلی این است که جذابیت یک شهر تا حدی در یک زندگی شبانه پویا نهفته است: «تایید مجدد وضعیت شهری خود به این معنی است که فرد نمیتواند به صورت پاره وقت، فقط در زمانهای خاص، فقط در طول روز یا در بخشی از هفته تاثیرگذار باشد.» برخی از شهرهای اروپا از دهه 1980 به بهبود فعالیتهای شبانه، به ویژه شهرهای بریتانیایی مانند لیدز، ناتینگهام و لستر وابسته بودهاند. «اقتصاد شبانه» که در این دوره ایجاد شد، بر اساس افزایش تعداد رستورانها، کافیشاپها و باشگاههای فرهنگی بود که تا دیروقت در مراکز شهر باز میماندند. بر اساس برخی از نظریههای شهرهای خلاق، این استراتژی بهعنوان راهی برای احیای مراکز شهر در حال زوال با ایجاد شغل و تبدیل ساختمانهای صنعتی متروکه تلقی میشود. بنابراین، شهر «24ساعته» به یک ابزار بازاریابی جذاب برای شهرهایی تبدیل شد که هدفشان بازیابی مجدد خود، باقی ماندن یا رقابتی شدن در سطوح ملی، اروپایی یا جهانی است.» زندگیشبانه برای سازگاری با گرما اقتصاد شبانه سالانه میلیاردها دلار به شهرها تزریق میکند و باعث ایجاد میلیون ها شغل میشود. در شهر نیویورک، ارزش سالانه به 35.1 میلیارد دلار میرسد و از 300هزار شغل پشتیبانی میکند. در لندن نیز، اقتصاد شبانه 26میلیارد پوند به اقتصاد این شهر وارد میکند و بیش از یک میلیون شغل در شیفت شب فعال هستند. از آنجا که هستههای مرکز شهر و مناطق تجاری در شهرها میزان بهبود متفاوتی را تجربه میکنند، اقتصاد شبانه اغلب مسیری نادیده گرفته شده برای احیای مجدد است. شهرهایی که آماده برداشتن گامهایی برای بهرهبرداری مؤثر از پتانسیلهای اقتصادی ناشناخته خود و بازنگری در نحوه عملکردشان هستند، در حالی که خدمات را در تمام ساعات روز افزایش میدهند، بهبودی سریعی را تجربه خواهند کرد. در برخی از شهرها عواملی غیر از توسعه اقتصادی منجر به زندگی شبانه شده است. تاثیر فزاینده بحران آب و هوا بر زندگی شهری، شهرها را مجبور میکند تا به دنبال تاکتیکهای سازگاری برای حفظ و رشد فعالیتهای اقتصادی، زیستپذیری و سرزندگی باشند. بنابراین در فصول گرم سال، انتقال بخشی از فعالیتهای روزانه به ساعات شب، باعث «کاهش مصرف انرژی» میشود. روشها و ابزار دیجیتالی گهل برای مطالعه تجربیات زیستی مردم نشان میدهد که زندگی عمومی در شب با زندگی عمومی در روز بسیار متفاوت است. به عنوان مثال، به دلیل دمای بالا در عربستان سعودی، دیدن خانوادههایی که پس از تاریکی هوا در پارکهای محلی به پیکنیک میروند، معمول است. از شهرهای ایالات متحده گرفته تا امارات متحده عربی، پارکها، سواحل و فضاهای عمومی در شب باز میشوند و به چراغهایی مجهز میشوند؛ زیرا ساکنان شهرها روال، ساعات کاری و الگوی هزینههای خود را تنظیم میکنند تا با تاثیر گرمای شدید بر زندگی روزمره خود سازگار شوند. به عنوان یک مفهوم، شهر 24 ساعته موضوع جدیدی نیست. در دهه 1980، موری ملبین، جامعهشناس آمریکایی، قیاسی بین کمبود زمین و کمبود زمان ترسیم کرد و زمان را به «مرز جدید» در فرآیند شهرنشینی تبدیل کرد. چند سال بعد، اصطلاح «شهر 24 ساعته» تقریبا به طور همزمان در نقاط مختلف جهان به عنوان سکویی برای بهبود ایمنی شبانه در مراکز شهری و به عنوان یک کاتالیزور برای فرآیندهای بازسازی ظهور کرد. 30سال بعد، شهر 24 ساعته معنای وسیعتری پیدا میکند؛ «استفاده از زمان به عنوان یک منبع استراتژیک برای بهبود شهرها.» به عبارت دیگر، طراحی استراتژیهای شهری که به شهر اجازه میدهد تا بر اقتصاد شبانهاش نظارت داشته باشد، طیف وسیعی از فعالیتهای تولیدی، اجتماعی و فرهنگی که از ساعت ۶بعدازظهر تا ۶صبح انجام میشود و شرایط را برای حمایت از بقیه روز بهبود میبخشد. فراتر از تقویت اقتصادی و سازگاری با آب و هوا، فعال کردن داراییها و خدمات شهرها به صورت 24 ساعته، شهرها را ایمنتر و فراگیرتر میکند. وجود فضاهای عمومی، حملونقل عمومی و فعالیتهای تجاری در تمام ساعات شبانهروز تضمین میکند که شهرها برای کارگران شیفت شب، از جمله خدمات اضطراری، مهماننوازی، خردهفروشی، خدمات غذایی و کارگران کارخانهها، انبارها و تاسیسات تولیدی در دسترستر هستند. روشنایی؛ هنر شهردار شب پاریس پاریس که به شهر نور شهرت دارد، در شبها خیابانها به زیباترین شکل ممکن میدرخشند و زندگی از ساعت 10 شب به بعد در مناطق مرکزی آن زنده میشود. در واقع، روشنایی شهرها به عنوان ابزاری برای نشان دادن توانایی سیاستگذاران شهری است که از آن بهعنوان نمادی از توسعه شهر استفاده میکنند. نور را میتوان به سرعت و به راحتی نصب کرد و همچنین نمادی قوی از زندگی است. نورپردازی اغلب به عنوان یک ابزار ارتباطی با ایجاد تصاویر جدید از یک شهر طراحی میشود. تغییر در روشنایی شهری میتواند دلیلی بر عملکرد شهرداری و در نتیجه مشروعیت بخشیدن به سیاستگذاران شهری باشد. شهرداری پاریس بهمنظور جذب تجارت و احیای بخش مرکزی شهر، اقدام به ایجاد مراکز خرید، سینما، هتلها و اقامتگاههای دانشجویی کرده است که زندگی در شبها هم در این مناطق جریان داشته باشد؛ زیرا در کلانشهرها، مراکز اداری و تجاری در مراکز شهری قرار دارند که بهمنظور زنده نگه داشتن این بخش بعد از تایم کاری، شغلهای شبانه را ایجاد کردهاند. پاریس در پشت میراث هنری و فرهنگی خود نیز روح جوانی را پنهان کرده است که در زندگی شبانه پر جنب و جوش آن منعکس شده است. زندگی شبانه معمولا از ساعت 10 شب شروع میشود و تا طلوع آفتاب ادامه دارد. چند سالی است که در پاریس نیز باشگاههای ورزشی و تفریحی با کیفیت در حال افزایش هستند و حتی برخی 24 ساعته باز هستند. کافیشاپها، اغذیه فروشی، بازدید از کنسرت کلاسیک فعالیتهایی است که در طول شب، شهر را زنده میکنند. سیستم حملونقل عمومی کارآمد در پاریس شبها کار میکند و تنها محدود به تاکسیهای اینترنتی همچون اوبر نیست و مترو، قطار برون شهری و اتوبوسهای شبانه در هر زمانی مشغول به کار هستند. سینماها در خیابان شانزلیزه تا نیمهشب باز میمانند بازارهای شبانه، مجموعهای از محصولات صنایع دستی، جواهرات و لباسهای برند در فروشگاههای شبانه ارائه میشوند و حتی برای دوستداران کتاب نیز بهشتهای ادبی تا نیمه شب فعال هستند. همچنین اسپاها (مراکز ورزشی، سلامتی و تندرستی) نیز به صورت شبانهروزی برای افرادی که علاقهمند به زندگی در شب هستند، فعالیت میکنند و باشگاههای ورزشی شبانه و رستورانهای 24ساعته نیز، شبهای پاریس در مرکز شهر را زنده نگه میدارند. پایان «ساعات مرده» با ابتکار صادقخان لندن در حال کار روی راهحلهایی برای بهبود کیفیت زندگی کسانی است که در ساعات «مرده» یعنی همان شب کار میکنند. به طور مشخص، شهر در حال ایجاد یک مرکز کار در شب است، مکانی فیزیکی برای کارگران شبانه برای دسترسی به خدمات، استفاده از امکانات بهداشتی، استراحت و شارژ. در شهری که 1.3 میلیون نفر در عصر یا شب کار میکنند. لندن یک شهر جهانی با زندگی شبانه گسترده و اقتصاد شبانه است. از سیاستهای شهردار لندن، اعتبار شبانهروزی به این شهر است. شهری که عمده جشنوارهها، رویدادها و کنسرتهای بزرگ آن در شبها برگزار میشود و خیابانها مملو از کافهها و رستورانها و کلوبهایی است که در شب فعالیتشان تازه آغاز میشوند. صادق خان، شهردار لندن متعهد است که لندن را به شهری امنتر، عادلانهتر، مرفهتر و پایدارتر تبدیل کند. در راستای تحقق این سیاست، اولین سرویسهای نایت تیوب و زمینی (متروهای مخصوص شب که بیصدا یا با کمترین صدا هستند) راهاندازی و بیش از یکصد سرویس اتوبوس 24 ساعته در سراسر پایتخت فعال شدند. همچنین با ایجاد استراتژیهای شبانه برای کارگران شبانه، زندگی شبانه و اقتصاد 24 ساعته را برنامهریزی کردند و با ایجاد صندوق مجوز تجاری دوستانه به سادهسازی مقررات کمک میکنند. او حتی منشور ایمنی شبانه زنان را تنظیم کرد که اکنون توسط بیش از 2700 سازمان حمایت میشود و در سراسر جهان به تصویب رسیده است. این ابتکارات در حال ایجاد تفاوت در زندگی شهری هستند زیرا ساکنان، مشاغل و دولت را به هم نزدیک میکند. استراتژی سه قسمتی زندگی شبانه یا همان ( Night Time) که در 17 مارس 2021 راهاندازی شد، و به دستور اداره لندن بزرگ، شهردار لندن و تزار شب شهر، امی لامه، توسعه داده شد، به مقامات محلی راهنمایی میکند که چگونه میتوانند در مدیریت زمان شب نقش ایفا کنند. شب فرصتهای منحصر به فردی را برای غنیسازی و تنوع بخشیدن به تجربه یک منطقه ارائه میدهد. با توسعه یک استراتژی شبانه، مقامات محلی میتوانند به اهداف متنوعی مانند مبارزه با تنهایی، بهبود احساس امنیت در شب، تجلیل از طیف گستردهای از فرهنگها، افزایش رفاه کارگران شبانه، و پرورش نسل بعدی کارگران خلاق و بسیاری موارد دیگر رسیدگی کنند. اکثریت لندنیها در شب فعال هستند. بعد از ساعت 6 بعدازظهر زمانی است که بسیاری از لندنیها بیرون غذا میخورند با دوستان و خانواده معاشرت میکنند، ورزش میکنند و به فعالیتهای فرهنگی همچون تماشای تئاتر و فیلم و کنسرت مشغول میشوند. همچنین زمانی است که بسیاری از لندنیها با افراد جدید ملاقات میکنند، بازی میکنند، از هنر و فرهنگ الهام میگیرند، مهارتهای جدید میآموزند و شبکههای اجتماعی، فرهنگی و خلاقانه را پرورش میدهند. «زندگی شبانه لندن» را هر چیزی که بین ساعت 6 بعد از ظهر تا 6 صبح اتفاق میافتد، تعریف میکند. «زندگی شبانه» لندن، در واقع کاری است که مردم برای فرهنگ و اوقات فراغت انجام میدهند. کارگران شب کسانی هستند که در هر زمانی بین ساعت 6 بعد از ظهر تا 6 صبح کار میکنند و «صنایع شبانه» دستهای از صنایع و مشاغل شبانه با نسبت نسبتا بالایی از کارگران شب هستند. از هر چهار پوند هزینه یک پوند در شب خرج میشود. بیش از 2میلیون بازدید کننده در یک شب معمولی آخر هفته بین ساعت 9 شب تا نیمه شب در لندن حضور دارند. حدود یک میلیون، بین نیمه شب تا 3 صبح بیرون میروند، در حالی که اوایل عصر (6 بعد از ظهر تا 9 بعد از ظهر) معمولا 3-4 میلیون بازدیدکننده دارد. زندگی شبانه لندن معمولا از ساعت 6 بعد از ظهر شروع میشود. البته به این نکته باید توجه داشت که زندگی شبانه فقط در قسمت مرکز شهر فعال است و در مناطق مسکونی و غیر تجاری شهری عمدتا از ساعت 7 شب به بعد تردد به کمترین حد ممکن خود میرسد. مدیران شهری در راستای تحقق سیاست شهر 24 ساعته، فعالیت حمل و نقل عمومی را نیز 24 ساعته کردند و مترو، اتوبوس، قطارها و تاکسیهای شهری 24 ساعت شبانه روز فعال هستند. به گزارش دنیای اقتصاد،اهمیت زندگی شبانه و گسترش اقتصاد شبانه در شهرها تا آنجا پیش رفته که برخی از شهرداران کلانشهرهای بزرگ جهان همچون لندن، پاریس، نیویورک و هنگکنگ اقدام به تشکیل «شهرداران شبانه» برای توسعه هر چه بیشتر اقتصاد شبانه و در نتیجه توسعه شهرها کردهاند. از سال 2015 حدود 60 کلانشهر به شبکه شهرداران شبانه پیوستند؛ تا فضایی برای تبادل اطلاعات و اشتراکگذاری تجربههای خود در جهت توسعه زیستشبانه ایجاد کنند تا در مجموع به توسعه اقتصاد شهرها دست یابند، زیرا در برخی از کلانشهرها، اقتصاد شبانه حدود یک سوم از اقتصاد یک شهر را به خود اختصاص میدهد. این شبکه به دنبال راهحلی برای ایجاد فرصتهای جدید برای بحث و تبادل نظر و به اشتراکگذاری شیوههای نوآورانه است تا به شهرها و مشاغل کمک کند، از پتانسیل اقتصاد شبانه بهره ببرند و در جهت امنسازی شهرها در شب و ایجاد رفاه و اوقات فراغت در طول شبانهروز برای شهروندان بازنگری کنند.