فراخوان برای تولید موبایل‌های سبز

«وضعیت فعلی طراحی، تعمیرپذیری و دوام موبایل‌های هوشمند در نهایت می‌توانست برخلاف نفع کاربران و سیاره زمین پیش برود». این پیامی است از سوی گروه‌های کنشگری که در برهه حساس و تعیین‌کننده بازبینی قوانین مربوط به باتری‌های موبایل و طراحی‌های سازگار با محیط‌زیست آنها، مشغول کار و تعامل با نهادهای قانونی مختلف اتحادیه اروپا هستند؛ بازاری که آن‌قدر بزرگ هست تا سازندگان موبایل را ناچار به پذیرش این تغییرات بکند، حتی اگر قوانین اتحادیه اروپا به‌طور مستقیم به دیگر مناطق جهان هم نفوذ نکند.
پشتیبانی بلندمدت
در نیمه ماه ژوئن نمایندگان پارلمان اروپا با تصویب قوانین جدید مربوط به باتری‌های موبایل و عناصری موافقت کردند که به نظر می‌رسد تضمین می‌کنند که اجزای به‌کار رفته در موبایل‌های هوشمند و گجت‌ها امکان جایگزینی با اجزای در دسترس را به مدت پنج سال بعد از توقف تولید آن دستگاه، داشته باشند. این قوانین در بسیاری از موارد بیانگر آن هستند که باتری‌ها‌ باید بدون نیاز به استفاده از ابزارهای تخصصی، حرارت یا مواد حلّال که معمولا امروزه برای باز کردن قطعا به‌کار می‌روند، توسط خود کاربران قابل جایگزینی باشند. سازندگان همچنین دیگر امکان استفاده از نرم‌افزار برای متوقف کردن عملکرد باتری‌های نصب شده توسط تعمیرکاران متفرقه را نخواهند داشت.
صرف‌نظر از نگرانی‌های مربوط به هشدارهایی درباره دستگاه‌های ضدآب و آنچه واقعا قابل جایگزینی توسط کاربر یا یک ابزار تخصصی به حساب می‌آید، این جریان نشان از یک قدم بسیار بزرگ به جلو دارد و به عقیده کریستینا گاناپینی، هماهنگ‌کننده جنبش حق تعمیر اروپا، «موفقیتی بزرگ برای جنبش حق تعمیر به حساب می‌آید»؛ اگرچه این قوانین تا سال ۲۰۲۷ به مرحله اجرا نمی‌رسند. همزمان این نمایندگان به تصویب قوانین مکمل جدیدی درباره طراحی سازگار با محیط‌زیست رای داده‌‌اند که طبق آنها حتی این تغییرات فراتر می‌روند تا تولید محصولات بادوام و سازگار با محیط‌زیست و همچنین طراحی‌هایی به یک عرف تبدیل شوند که تعمیر، به‌روز‌رسانی و بازیافت را ساده‌تر می‌کنند.
طرح‌های سازگار با محیط‌زیست، حداقل ملزومات را برای موبایل‌های هوشمند و تبلت‌ها به صف کرده و محافظت در برابر گرد و خاک و آب، مقاومت در برابر افتادن‌های تصادفی و دوام باتری را هم شامل می‌شوند. این طرح‌ها همچنین تامین قطعات اضافه برای دست‌کم هفت سال بعد از توقف تولید آن دستگاه و دسترسی به نرم‌افزار مورد نیاز برای کار آنها بعد از تعمیر شدن حرفه‌ای را هم تضمین می‌کنند. تمام این موارد برای ساخت و تولید دستگاه‌های بادوام‌ و سازگاری بیشتر با محیط‌زیست، کلیدهای موفقیت جنبش حق تعمیر هستند.
ایجاد تغییرات جدی در ساختار بازار
با این حال این موارد می‌توانند تغییری را در بازار موبایل‌های هوشمند اعمال کنند که ممکن است مردم انتظار آن را نداشته باشند. فرانسیسکو جرونیمو، معاون تحلیل دستگاه‌ها در شرکت تحقیقات بازار IDC در این مورد می‌گوید: «برای داشتن باتری‌هایی که واقعا قابل جایگزینی هستند، موبایل‌های هوشمند باید بزرگ‌تر شوند. با این حال اپل احتمالا متخصصان و شبکه‌ حمایت از مشتریانی دارد که جایگزینی باتری در یک طرح باریک را ممکن می‌کنند تا تولیدکنندگان کوچک‌تری که مزایای رقابتی ندارند را از میدان به در کنند.»
در واقع تعمیرپذیرترین دستگاه در بازار، فیرفون ۴ (Fairphone ۴) با باتری ماژولار و قابل جایگزینی است؛ آن هم تنها با کمک ناخن انگشت. این گوشی به‌طور قابل‌توجهی سنگین‌تر و گران‌تر از متوسط گوشی‌های موبایل موجود در بازار و از نظر بسیاری خرید آن ارزشمند است. با این حال پیش‌نویس قوانین جدید برای نرم‌افزار هم بسیار اهمیت دارد؛ قوانینی که به دنبال الزام سازندگان به ارائه به‌روزرسانی‌هایی دست‌کم پنج سال بعد از توقف تولید دستگاه هستند. اگنس کرپت، رئیس بخش آی‌تی و پایداری نرم‌افزاری شرکت اخلاق‌مدار Fairphone، در این مورد می‌گوید: «کاربر نهایی به خوبی نمی‌داند اما نرم‌افزار نقش مهمی در دوام دستگاه‌ها دارد. شما نیاز دارید که نرم‌افزار در حال اجرا روی موبایل‌تان به مدت طولانی‌تری کار کند؛ قبل از هر چیز به خاطر موارد امنیتی، چون اگر به‌روزرسانی‌های نرم‌افزاری را روی موبایل‌تان نداشته باشید، اطلاعات‌ شخصی‌تان و همچنین سلامت عملکرد اپلیکیشن‌ها به خطر می‌افتند. پیام‌رسان‌هایی مانند واتس‌اپ ممکن است از کار بیفتند و همچنین اپلیکیشن‌های بانکداری، چون در برابر وصله‌های امنیتی سختگیری کافی را نخواهند داشت، بنابراین اگر سیستم عامل گوشی شما به‌روز نباشد، با تمام این مشکلات مواجه خواهید شد.»
به‌طور متوسط اغلب گوشی‌ها تنها تا دو یا سه سال از زمان عرضه‌شان، به‌روزرسانی دریافت می‌کنند. گوشی‌های موبایل رده‌بالا از برندهای بزرگی مانند گوگل و سامسونگ معمولا تا پنج سال به‌روزرسانی دریافت می‌کنند؛ آی‌فون‌های اپل اما اغلب شش سال یا بیشتر، به‌روزرسانی دریافت می‌کنند که هنوز این ارقام از حد ایده‌آل کمتر هستند. اگنس کرپت به عنوان راه‌حلی برای کاربران، پیشنهاد می‌کند که سازندگان ملزم به ایجاد امکان استفاده از نرم‌افزارهای متن‌باز مانند LineageOS یا PostmarketOS باشند. او می‌گوید: «حتی اگر سخت‌افزار گوشی‌های موبایل کامل باشد، در صورتی که اپلیکیشن‌ها کار نکنند، افراد آن گوشی را عوض خواهند کرد.»
در حالی که این اتفاق ممکن است قدم خوبی در جهت رسیدن به پایداری و سازگاری با محیط زیست باشد، دوام بیشتر سخت‌افزاری باعث می‌شود تا اکثریت افراد گوشی‌های موبایل‌شان را تا حد امکان نگه دارند و عوض نکنند. بر اساس تحقیقی که IDC از مصرف‌کنندگان انجام داده است، ۶۲ درصد پاسخ‌دهندگان هر یک تا سه سال، گوشی موبایل‌شان را عوض می‌کنند و تنها ۲۴ درصد از افراد به دنبال آن هستند تا گوشی موبایل‌شان را به مدت طولانی‌تری نگه دارند. با این حال شواهد نشان می‌دهند که تعداد افراد گروه آخر در حال افزایش است، اما از عمر کوتاه باتری گوشی‌هایشان ناراضی هستند.
فرانسیسکو جرونیمو، معاون تحلیل دستگاه‌ها در شرکت تحقیقات بازار IDC در این مورد می‌گوید: «به‌روزرسانی‌های نرم‌افزاری، بسیار بیشتر از به‌روزرسانی‌های سخت‌افزار مورد نیاز هستند؛ نه فقط به خاطر قدرت پردازشی، بلکه به خاطر میزان داده‌هایی که افراد در فایل‌ها و اپلیکیشن‌ها تولید می‌کنند که باعث می‌شود عملکرد گوشی موبایل‌شان کندتر شود. این تکنولوژی با سرعت در حال پیشروی است. حتی اگر بتوانید موبایلی را به افراد بدهید که هفت سال عمر می‌کند، اما آنها به خاطر بهره‌گیری از تراشه جدید یا بهبودهای سخت‌افزاری و نرم‌افزاری یا پیشرفت‌های شبکه ارتباطی، به دنبال خرید یک گوشی موبایل جدید خواهند بود.» بنابراین بزرگ‌ترین کمک و پیشران در بازار دست‌دوم یا دست‌سوم خواهد بود. یک گوشی که همچنان پشتیبانی نرم‌افزاری دارد، به طرز چشمگیری ارزش بیشتری خواهد داشت و می‌تواند عمر مفیدی داشته باشد و در نهایت بار بیشتری را به محیط زیست تحمیل می‌کند. مقررات جدید اتحادیه اروپا در آینده نزدیک به مرحله اجرا نمی‌رسند؛ همچنان باید به تصویب نهایی برسند و بعد از تبدیل شدن به قانون، یک مهلت ۲۱ ماهه تا لازم‌الاجرا شدن خواهند داشت. با این حال، زمانی که به مرحله اجرا برسند، با الزام سازندگان موبایل با پشتیبانی نرم‌افزاری طولانی‌تر، احتمالا تغییرات غیرقابل پیش‌بینی را برای بازار گوشی‌های موبایل به همراه می‌آورند.
به گزارش دنیای اقتصاد، فرانسیسکو جرونیمو همچنین می‌گوید: «برای سازندگان کوچک موبایل، هزینه تغییراتی مانند به‌روزرسانی نرم‌افزاری بیشتر خواهد بود، بنابراین این سازندگان چالش بزرگی برای پشتیبانی از دستگاه‌هایی خواهند داشت که طول عمر بیشتری دارند. این تغییرات بسیاری از آنها را از عرصه تجارت بیرون می‌اندازد - مخصوصا سازندگان کوچکی که در کشورهای اتحادیه اروپا فعالیت می‌کنند- و باعث می‌شود تا اتحاد آنها در بازار کاهش یافته و احتمالا تنوع محصولات کمتر شود.»