جویندگان گنج علیه میراث

تخریب آثار تاریخی و باستانی و محیط‌زیست به بهانه جست‌وجوی گنج پدیده تازه‌‌‌ای نیست و منحصر به یک یا دو کشور نمی‌شود. در ایران بسیاری با آرزوی یافتن سکه‌‌‌های طلا و سایر اشیای باستانی به جان قلعه‌‌‌ها، ‌‌‌ تپه‌‌‌ها و گورستان‌های باستانی می‌افتند. آنها هم به میراث و ابنیه تاریخی صدمه می‌‌‌زنند و هم طبیعت را با حفر گودال‌‌‌های متعدد از بین می‌‌‌برند. در سایر کشورها هم اوضاع بهتر نیست و جویندگان گنج علیه میراث مشارکت فعالانه‌‌‌ای دارند.
در سال ۱۶۴۳، سر ویلیام فیپس، شکارچی گنج ماساچوست، یک کشتی گنج اسپانیایی غرق‌‌‌شده را که در سال ۱۵۹۹ در «بانک آمبروزیا» غرق شده بود، نجات داد. ارزش کل گنجینه‌‌‌های نجات‌‌‌یافته به ۲۰۵‌هزار و ۵۳۶ پوند رسید. این، سرآغازی برای ماجراجویی‌‌‌های بعدی و کاوش در دل زمین برای رسیدن به گنج بود؛ گنجی گاه خیالی، که اغلب به بهای از بین بردن گنج واقعی، یعنی طبیعت اتفاق افتاده است. جویندگان گنج برای دستیابی به طلا، نقره یا سایر مواد باارزش، به جان خانه‌‌‌های متروکه، سایت‌‌‌های باستان‌‌‌شناسی، مناطقی که نشان‌‌‌دهنده تمدنی در سالیان دور بوده‌‌‌اند، جنگل‌‌‌ها، غارها یا هر جای دیگری که فکرش را کنید، می‌‌‌افتند.
اخیرا هم که بیشتر آنها پا را فراتر گذاشته و در زیر آب شروع به کاوش کرده‌‌‌اند، جایی که فناوری مدرن امکان دسترسی به لاشه‌‌‌های حاوی اشیای قیمتی را فراهم می‌کند که قبلا غیرقابل دسترس بودند. این غارتگران افرادی هستند که به طور غیرقانونی و بدون هیچ علاقه‌‌‌ای به تحقیقات باستان‌‌‌شناسی به دنبال بقایای باستان‌‌‌شناسی یا تمدن‌‌‌های به‌‌‌جامانده از گذشته می‌‌‌گردند. آزاده چیذری در گزارشی با عنوان «سارقان تاریخ؛ جویندگان گنج با محیط‌زیست چه می‌کنند؟» که در شماره اخیر هفته‌‌‌نامه «تجارت فردا» منتشر شده، ‌‌‌ به بررسی تبعات فعالیت‌‌‌های کاوشگران گنج بر طبیعت پرداخته است. در این گزارش آمده است: آناتولی خانه بسیاری از تمدن‌‌‌های باستانی از جمله هلن‌‌‌ها، روم‌‌‌های باستان، بیزانس، سلجوقیان و عثمانی‌‌‌ها بوده است و بناهای تاریخی و آثار تاریخی بی‌‌‌شماری در تقریبا هر اینچ از کشور قابل مشاهده است.
آناتولی که یادآور موزه‌‌‌ای در فضای باز است، بیش از آنچه به چشم می‌‌‌آید، میزبان زیبایی‌‌‌های تاریخی است: بسیاری از آنها در زیر دشت‌‌‌های وسیع این منطقه تاریخی مدفون شده‌‌‌اند. این گزارش می‌‌‌افزاید: شکارچیان گنج، افراد ماجراجو و خیال‌‌‌بافی هستند که می‌‌‌خواهند به راحتی درآمد کسب کنند. در بسیاری از موارد، گنج‌‌‌یابی تقریبا به بیماری روانی تبدیل شده است. این شکارچیان غیرقانونی ممکن است تمام پول خود را برای خرید نقشه‌‌‌ها و تجهیزات گنج خرج کنند، به این امید که ثروت متعلق به تمدن‌‌‌های قبلی را پیدا کنند. این شکارچیان حتی برای ماه‌‌‌ها، در حومه‌‌‌های ترکیه سفر می‌کنند و حفره‌‌‌های بزرگ حفر می‌کنند، یا حتی به خانه‌‌‌های قدیمی و متروکه می‌‌‌روند. در نتیجه، این جویندگان گنج پول و زمان خود را از دست می‌دهند و صدمات جبران‌‌‌ناپذیری به مناظر ترکیه و حتی املاک خصوصی مردم وارد می‌کنند.
پروفسور ساکت پِکاک، از گروه تاریخ هنر در دانشگاه حاجت‌‌‌تپه معتقد است یکی از دلایل اصلی گنج‌‌‌یابی در ترکیه خرافاتی است که از نسلی به نسل دیگر منتقل شده است: «به ویژه، داستان‌‌‌هایی درباره دفن طلا در زیر ساختمان‌‌‌هایی که متعلق به جوامع مسیحی یونانی، ارمنی و گرجستانی در آناتولی باستان است، به انگیزه شکارچیان برای جست‌‌‌وجوی طلا و تخریب این آثار باستانی دامن می‌‌‌زند. البته این باورهای خرافی درست نیست. من کاوش‌‌‌هایی را در شهر نیغده (Niğde) آناتولی انجام داده‌‌‌ام. طبق مطالعات مردم‌‌‌شناسی، عادات غذایی این منطقه تقریبا مشابه آن زمان است، بنابراین می‌توان گفت که یک روستایی در دوره بیزانس، به اندازه یک فرد روستایی که در حال حاضر در نیغده زندگی می‌کند ثروتمند بوده، بنابراین، روستایی‌ای که در آن دوره در نیغده زندگی می‌‌‌کرده، نمی‌توانسته گنجی از خود به جای بگذارد.»
این گزارش به نقل از پکاک آورده است: «البته من موارد گرانبهای زیادی مانند آثار معماری یا نقاشی دیده‌‌‌ام، اما شکارچیان به آنها علاقه‌‌‌ای ندارند. شکارچیان فقط بر روی فلزات اشرافی مانند نقره یا طلا تمرکز می‌کنند. من روان‌شناس نیستم، اما به نظر من گنج‌‌‌یابی اعتیادی است مانند نیکوتین یا الکل. البته برخی از فیلم‌‌‌های ترکی و فیلم‌‌‌های هالیوودی مانند «ایندیانا جونز» نقش مهمی در این اعتیاد دارند. آنها این احساس کاذب را ایجاد می‌کنند که در تمام سازه‌‌‌های عتیقه گنج وجود دارد. تونل‌‌‌هایی وجود دارد که جویندگان را به جاهای دیگر می‌‌‌برد.» پکاک در پایان گفت: بیشتر این حس‌‌‌ها اشتباه و از نظر علمی ثابت‌‌‌نشده است.
تخریب میراث دو هزارساله سودان
این گزارش اضافه می‌کند: در سال ۲۰۲۰، باستان‌‌‌شناسانی که به «جبل مراغه» در شرق سودان رسیدند، با پنج مرد مواجه شدند که از یک جفت ماشین حفاری برای ایجاد یک خندق به عمق ۱۶.۷ متر و طول ۱۹.۸ متر در چشم‌‌‌انداز صحرا استفاده کرده بودند. این اقدام ویرانگر این مکان باستانی دو هزارساله را غیرقابل شناسایی کرد. حَباب ادریس احمد، باستان‌‌‌شناسی که در سال ۱۹۹۹ ویرانه‌‌‌های جبل مراغه را کاوش کرد، به خبرگزاری فرانسه (AFP) می‌‌‌گوید: «آنها از حفاری اینجا فقط یک هدف داشتند و آن یافتن طلا بود. آنها یک کار دیوانه‌‌‌وار انجام دادند: برای صرفه‌‌‌جویی در زمان، از ماشین‌‌‌آلات سنگین استفاده کردند.» به گفته حاتم النور، مدیر آثار باستانی و موزه‌‌‌های سودان زمین جبل مراغه حاوی پیریت (سنگ آتش‌‌‌زنه) معدنی فلزی است که احتمالا فلزیاب‌‌‌های طلایاب را فعال و آنها را متقاعد کرده است که حفاری را آغاز کنند. این سایت نادر «حاوی اطلاعات مفید زیادی برای تحقیق در مورد تاریخ سودان است».
شکار گنج چند میلیارد‌‌‌دلاری در شیلی
بر اساس این گزارش یک پرواز دو و نیم‌‌‌ساعته، پایتــخت شیــــلی، ســــانتیاگو و پـــــارک ملی Archipiélago de Juan Fernández را از هم جدا می‌کند. این مجمع‌‌‌الجزایر غنی از تنوع زیستی دریایی و زمینی، شامل سه جزیره است: سانتا کلارا، آلخاندرو سِلکِرک و رابینسون کروزوئه، که محل زندگی سان خوان باوتیستا، تنها سکونتگاه دائمی جزایر است. طبق افسانه‌‌‌ها، گنجی در دریای اطراف جزیره نهفته است. این گزارش اضافه می‌کند: برای دو دهه، جویندگان گنج در جست‌‌‌وجوی خود از بیل و کلنگ استفاده می‌‌‌کردند. اما در نوامبر ۲۰۱۹، با معرفی یک بیل مکانیزه با چکش مکانیزه، روش‌ها به شدت تغییر کرد. ظهور این تغییر، باعث بحث و جدل در مورد تخریب بالقوه محیط‌زیست در پارک ملی شد که در سال ۱۹۷۷ به عنوان ذخیره‌‌‌گاه زیست‌‌‌کره یونسکو معرفی شد.
جارو کردن کف دریا به بهانه گنج
دزدان دریایی باستانی و شکارچیان گنج مدرن وجود دارند. در ۵ اکتبر ۱۸۰۴، ناو «لا مرسدس» به پایان سفر خود در ته دریا نزدیک دماغه سنت مری، در جنوب پرتغال رسید. حمله غافلگیرانه انگلیسی‌‌‌ها ناوگان را که در آستانه رسیدن به مقصد بود، از بین برد. در آن زمان، دو ملت در صلح بودند. با این حال، این اتفاق برای نیروی دریایی سلطنتی بریتانیا اهمیت چندانی نداشت. این گزارش می‌‌‌افزاید: جزرومد و ماهی‌‌‌ها، نگهبانان خاموش گنجی بودند که بیش از دو قرن پیش با مرسدس غرق شد؛ تا اینکه در سال ۲۰۰۷ کشف آن با سروصدای فراوان اعلام شد. از سال ۱۹۹۹، چراغ‌‌‌های الکتریکی و زیردریایی‌‌‌های روباتیک به طور دوره‌‌‌ای آرامش بستر دریا را مخفیانه بر هم می‌‌‌زدند. شرکت اودیسه (Odyssey) در حال جارو کردن ته دریا در جست‌‌‌وجوی لاشه کشتی بود، حتی اگر این یک مکان باستان‌‌‌شناسی بالقوه ظریف بود. سرانجام این شرکت هدف خود را پیدا کرد: تقریبا ۶۰۰‌هزار سکه نقره و طلا در پرو که در زمان چارلز چهارم ضرب شده بود.
این گزارش می‌‌‌افزاید: این سکه‌‌‌ها از جبل‌‌‌الطارق به فلوریدا، شهری که دفتر مرکزی اودیسه در آن قرار دارد، منتقل شد. با این حال، دولت اسپانیا شکایتی را علیه این شرکت آغاز کرد. در سال ۲۰۱۱، دادگاه تجدیدنظر ناحیه یازدهم در آتلانتا، جورجیا، تصمیم یک قاضی فلوریدا را که به نفع اسپانیا رای داد، تایید کرد. این سکه‌‌‌ها در سال ۲۰۱۲ بر اساس یک تصمیم قانونی بازگردانده شدند که دیگر اجازه هیچ‌گونه درخواست تجدیدنظر یا برگشتی را نمی‌‌‌داد. با این حال، بازرسان متوجه شدند که این شرکت هنوز برخی از اشیا را که از جبل‌‌‌الطارق بازیابی شده، پنهان کرده است. در نهایت آنها مجبور شدند همه چیز را برگردانند و بخش زیادی از هزینه‌‌‌های دادگاه را بپردازند.